آغاز موج دوّم افزايش جمعيّت در ايران
آغاز موج دوّم افزايش جمعيّت در ايران
گفتوگو با محمّد ميرزايي و حبيب‌الله زنجاني
نرخ رشد جمعيّت ايران با 2 دهم درصد افزايش به 6/1 درصد رسيده است. بر اساس نتايج سرشماري ۱۳۸۵ نرخ باروري افزايش يافته و تعداد نوزادان متولّد‌شده در سال به يك ميليون و 300 هزار رسيده است. هم‌چنين براساس آمار سازمان ثبت احوال در 9 ماهه‌ي اوّل سال ۱۳۸۶، 961هزار و 421 نوزاد در كشور متولّد شده كه اين رقم نسبت به مدّت مشابه پارسال از رشد چشم‌گير 35/2درصدي برخوردار شده است. هم‌چنين ميزان واقعه‌ي ازدواج نيز طي‌ي همين مدّت با 7/8 درصد رشد به 672 هزار و 719 مورد بالغ شده كه نشان مي‌‌دهد جمعيّت جوان به سرعت درحال وارد شدن به سنّ ازدواج و تجديد‌نسل است.
كارشناسان بر اين باورند كه موج دوّم افزايش جمعيّت آغاز شده و دولت بايد به‌ويژه در برنامه‌ي پنجم توسعه طرح‌هاي گسترده‌اي براي كاهش دامنه‌ي آن به اجرا گذارد. به عقيده‌ي اين كارشناسان اگرچه طيّ دو دهه‌ي اخير بسياري از شاخص‌هاي جمعيّتي از جمله اميد زندگي بهبود يافته امّا رشد بالاي جمعيّت هم‌چنان مشكلي اساسي پيش‌روي توسعه‌ي كشور است. محمّد ميرزايي رئيس انجمن جمعيّت‌شناسي ايران در گفتوگو با خبرنگار ما گفت: اكنون جمعيّت متولّد دهه‌ي اوّل انقلاب (موج اوّل) به سنّ تجديد‌نسل رسيده و به همين دليل موج دوّم افزايش جمعيّت آغاز شده است. وي گفت: دولت بايد براي پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي رشد جمعيّت برنامه‌ريزي كند و هم‌زمان به تلاش براي كنترل اين رشد ادامه دهد. به گفته‌ي ميرزايي در شرايط فعلي رشد جمعيّت بالاي نيم درصد براي توسعه‌ي كشور مضرّ است و در بلندمدّت سبب انفجار جمعيّتي مي‌‌شود. رئيس انجمن جمعيّت‌شناسي ايران با اشاره به برخي ديدگاه‌ها در مورد اينكه جمعيّت ايران به سمت پير‌شدن حركت مي‌‌كند، اين ديدگاه‌ها را غيرواقعي دانست و گفت: هم‌اكنون مسأله‌ي ما جواني جمعيّت است و بايد براي كنترل جمعيّت برنامه‌ريزي كنيم و اساساً بحث پيري جمعيّت براي ايران بسيار زود و نابهنگام است. وي تأكيد كرد حتّي در صورتي كه رشد جمعيّت بسيار كُند شود چند دهه طول مي‌‌كشد تا عوارض پيري جمعيّت نمودار گردد. وي سياست‌هاي كنترل جمعيّت كه طيّ سال‌هاي گذشته اتّخاذ شده خوب ولي ناكافي دانست و گفت: در كنترل ميزان مواليد بايد به تفاوت‌هاي مناطق مختلف كشور توجّه كرد بدين معنا كه خصوصيّات جمعيّتي مناطق مختلف‌كشور بايد گرايش به هم‌گرايي داشته باشد، حال آن‌كه اكنون رشد جمعيّت در مناطق كم‌تر توسعه‌يافته‌ي كشور بسيار بالاتر از مناطق توسعه‌يافته‌تر است. وي تأكيد كرد به رغم همه‌ي مشكلات و نارسايي‌ها، شاخص‌هاي جمعيّت كشور بهبود يافته و ميزان مرگ‌و‌مير نوزادان به 30 در هزار تنزّل كرده است، امّا نبايد از نظر دور داشت كه شاخص‌هاي جمعيّت كشور براي همه‌ي نواحي اعم از شهري و روستايي بايد با سرعت بيش‌تري بهبود يابد. ميرزايي مهم‌ترين اين شاخص‌ها را نرخ باروري، نرخ رشد جمعيّت، نرخ مرگ‌و‌مير، نرخ مرگ‌و‌مير نوزادان و مادران دانست. ميرزايي افزود: اساساً رشد جمعيّت در صورتي كه بيش از نيم درصد باشد در آينده منجر به پديده‌ي انفجار جمعيّت مي‌‌شود حال آن‌كه رشد جمعيّت ايران بيش از 5/1 درصد است.
دكتر حبيب‌الله زنجاني استاد جمعيّت‌شناسي دانشگاه تهران نيز ضمن تأكيد بر اينكه رشد جمعيّت كشور برغم اقدامات صورت‌گرفته در 15 سال گذشته هم‌چنان بالاست خاطرنشان كرد: متأسّفانه براي نيازهاي آتي جمعيّت فعلي كشور نيز پيش‌بيني‌هاي لازم صورت نگرفته است. وي گفت: سياست جامع جمعيّتي بايد توأم با نگرش برنيازهاي اصلي مردم اعم از مسكن، اشتغال، تحصيل و تأمين اجتماعي باشد. به گفته‌ي زنجاني كشور فاقد طرح جامع جمعيّتي است و اگرچه اين طرح در پيش‌نويس قانون برنامه‌ي چهارم توسعه پيش‌بيني شده بود، امّا از پيش‌نويس حذف شد. به گفته‌ي وي براي رسيدن به توسعه‌ي پايدار نيازمند سياست جامع و همه‌جانبه‌ي جمعيّتي و آمايش سرزمين هستيم.