اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها و جنسیّت

اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها و جنسیّت

مؤسّسه­ی تحقیقات جمعیّت­شناختی بوداپست مجارستان با همکاری هیأت کنسرسیوم برنامه­­ی نسل­ها و جنسیّت و واحد جمعیّت کمیسیون اقتصادی سازمان ملل اروپا (UNECE) اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها و برنامه­ی جنسیّت را با عنوان "چالش­های جمعیّت­شناختی و اجتماعی در اروپای سالخورده" در روزهای 23 و 24 می 2011 در بوداپست مجارستان برگزار می­کند. این کنفرانس زمینه­ای برای ارایه­ی تحقیقات مبتنی بر پیمایش جنسیّت و نسل­ها و پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها و جنسیّت فراهم می­کند و عرصه­ای برای مبادله­ی بین کاربران موجود و بالقوّه­ی پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها و برنامه­ی جنسیّت است. دبیرخانه­ی کنفرانس از مقاله­هایی که موضوعات مختلف پوشش­ داده­شده در پایگاه داده­های زمینه­ای نسل­ها را در کانون توجّه خود قرار می­دهند استقبال می­کند. تحلیل­های مقایسه­ای و بررسی­های تطبیقی میان کشورها مرجّح است و از مقاله­ها و تحلیل­هایی که دو یا چند موج از پیمایش جنسیّت و نسل­ها را پوشش می­دهد استقبال بیش­تری می­شود. با این­حال، از مقاله­هایی که داده­های پیمایش جنسیّت و نسل­های مربوط به یک کشور را بررسی می­کنند نیز استقبال می­شود. نویسندگان مقاله­ها می­توانند چند مقاله را برای دبیرخانه­ی کنفرانس ارسال کنند. نشست­های این کنفرانس بر مبنای مقاله­های ارسالی سازمان می­یابد. مقاله­ها بایستی تا 31 ژانویه­ی 2011 به صورت آنلاین و از طریق پست الکترونیک [e-mail] برای دبیرخانه­ی کنفرانس ارسال شود. برای آگاهی و اطّلاعات بیش­تر در مورد این کنفرانس، اینجا کلیک کنید. مجموعه‌ي داده‌هاي زمينه‌اي را به صورت فشرده مي‌توانيد از صفحه‌ي اصلي پايگاه داده‌ها داونلود كنيد.

پژوهش‌هاي ملّي اجتماعي و فرهنگي و تأثيرگذاري آن‌ها در سياست‌گذاري‌ها

پژوهش‌هاي ملّي اجتماعي و فرهنگي و تأثيرگذاري آن‌ها در سياست‌گذاري‌ها

                         گفت‌وگو با دكتر حبيب‌الّه زنجاني

دكتر حبيب‌اللّه زنجاني رئیس انجمن جمعيّت‌شناسي ايران، در پاسخ به دعوت ویژه‌نامه‌ي "کنفرانس ملّی پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی در جامعه‌ي ایران" و در پاسخ به اين پرسش كه "چگونه می‌توان جایگاه پژوهش‌ها و طرح‌های ملّی اجتماعی و فرهنگی را در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ي اجتماعی و اقتصادی کشور ارتقاء داد؟" اظهار داشتند كه پژوهش‌ها و طرح‌های ملّی اجتماعی و فرهنگی دو موضوع مترادفی نیستند که بتوان پاسخ مشابهی را برای آن دو مطرح کرد. برای آن‌که پژوهش‌های ملّی اجتماعی و فرهنگی بتوانند به ارتقاء سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ي اقتصادی و اجتماعی بیانجامند، باید ویژگی‌هایي داشته باشند از جمله اين‌كه 1) هدف برنامه را حدّاقل در مقیاس کلّی آن به درستی بشناسند و در جهت یافتن راهبردهایی برای محقّق‌ساختن آن حرکت کنند و در صورتی که نقدی بر هدف برنامه داشته باشند، آن را قبل از شروع پژوهش با نهاد سیاست‌گذاری و یا برنامه‌ریزی در میان گذارند و با آگاهی آن نهاد، کار پژوهش را از جنبه‌ي شناساندن نکات ضعف و قوّت آن آغاز کنند. 2) لازمه‌ي این کار آن است که پژوهش‌های اجتماعی خود هدفمند باشند و مسیر مشخّصی را دنبال کرده و از جهت‌گیری‌های سیاسی پرهیز کنند. 3) پژوهش‌ها باید شفّاف باشند و دیدگاه‌های خود را به روشنی بیان کنند تا تعابیر و برداشت‌های متفاوتی از آن‌ها صورت نگیرد. 4) پژوهش‌های اجتماعی باید هم‌پیوند با سیاست‌گذاری‌ها باشند و یافته‌های آن‌ها بتوانند گره‌های برنامه‌های مربوط به آن سیاست‌گذاری‌ها را باز کنند. 5) سرانجام آن‌که پژوهش‌های اجتماعی باید راهبردهای مشخّصی را در اختیار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان قرار دهند و در عین حال، منعطف باشند تا در شرایط تغییر نیازها و امکانات، برنامه‌ها بتوانند در شرایط جدید نیز اثرگذار باشند.

 منبع: سايت انجمن جامعه‌شناسي ايران

مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران با نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها (سقط جنین، مرده‌زایی و زنده‌زایی) در زا

مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران با نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها (سقط جنین، مرده‌زایی و زنده‌زایی) در زایشگاه بیمارستان ولی عصر (عجّ‌الله) تهران

گیتی خوشه‌مهری

اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد آموزش بهداشت با راهنمايي دكتر حسن افتخار اردبيلي و مشاوره‌ي دكتر فرشته مجلسي، دكتر بهمن نیک‌پور و دكتر پرویز کمالی و توسّط گيتي خوشه‌مهري در سال 1369 در گروه بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران به انجام رسيده است. در این پژوهش به مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران دو گروه شاهد و مورد با توجّه به نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها و سنجش ارتباط آن‌ها با چند شاخص اجتماعی، جمعیّتی مادران از قبیل سواد، شغل، سن و تعداد فرزند می‌باشد. از روش توصیفی ـ تحلیلی و هم‌چنین یک بررسی اپیدميولوژیک و مورد شاهدی گذشته‌نگر بهره برده شده است. با ابزار پرسشنامه جامعه‌ي آماری زنان حامله مراجعه‌کننده برای ختم حاملگی  بوده و به طور تصادفی 400 نمونه با احتساب سهمیه برگزیده شده است. مادران گروه مورد 33 درصد بی‌سواد بودند. در رابطه با تعداد فرزندان زنده‌ي مادران دو گروه شاهد و مورد و نتیجه آن‌ها از آزمون کای اسكور رابطه‌ي معنی‌دار نشان داده شده است. مادران گروه مورد، تعداد فرزندان بیش‌تری داشته‌اند. می‌توان نتیجه گرفت افزایش موارد سقط‌جنین و مرده‌زایی در افزایش تعداد حاملگی‌ها تأثیر مستقیمی داشته است.

منبع: عبّاسي شوازي 1383: 58-57.

بررسي علل تمايل و عدم تمايل زنان به باروري: مطالعه‌ي موردي شهر تفت

بررسي علل تمايل و عدم تمايل زنان به باروري: مطالعه‌ي موردي شهر تفت

محمّدکاظم رحیمی‌نژاد

 اين مقاله در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد ميرزايي و مشاوره‌ي خانم دكتر شهلا كاظمي‌پور در گروه جمعيّت‌شناسي دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران در سال 1372 توسّط محمّدکاظم رحیمی‌نژاد به انجام رسيده است. هدف این بررسی، شناخت عوامل مؤثّر بر تمایل زنان 44-15 ساله‌ي متأهّل به باروری و داشتن فرزندان دلخواه بیش‌تر در مقابل مؤثّر بر توقّف این تمایل به منظور به کاربردن آن در برنامه‌ریزی‌های مربوط به کنترل موالید و تنظیم خانواده است. روش تحقیق پیمایش است. جامعه‌ي آماری شامل کلیه‌ي زنان واقع در سنین 15 تا 44 ساله‌ي ساکن در شهر تفت است.حجم جمعيّت آماری 260 نفر تعيين شد كه با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. بر پايه‌ي اين بررسي سطح تحصیلات زنان متمایل به باروری، بالاتر از زنانی بوده است که به باروری تمایلی نشان نداده‌اند و درصد زنان شاغل در بین زنان گروه اوّل بیش‌تر از زنانی بوده است که تمایلی به باروری نداشته‌اند. حدود 62 درصد از زنان فرزندان را مانع ارتقاء اجتماعی ندانسته‌اند. دو متغیّری که یش‌ترین تأثیر را بر تمایل و عدم‌تمایل به باروری زنان داشته‌اند، تعادل جنسی فرزندان و دست‌یابی به فرزندان مطلوب بوده است.

 منبع: عبّاسي شوازي 1383: 59.

بازشناسي عوامل مؤثّر در مهاجرت‌هاي روستا ـ شهري با تأكيد بر مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين

بازشناسي عوامل مؤثّر در مهاجرت‌هاي روستا ـ شهري با تأكيد بر مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين

مهدي طاهرخاني

ادبيات مهاجرت از روستا به شهر با تمركز بر مشكلات متعدّد اجتماعي و اقتصادي بيش از دهه‌هاي گذشته مورد توجّه محقّقان قرار گرفته است، امّا به رغم اين توجّه، اين ادبيات هنوز از واژه‌هاي استاندارد‌شده‌اي برخوردار نيست. تعريف مهاجرت روستايي به بسياري از جنبه‌ها و ويژگي‌هاي جمعيّت مربوط مي‌شود. در مدل نظري، حركت جمعيّت زماني مهاجرت محسوب مي‌شود كه روستاييان خانه يا بازار كار خود را ترك كرده و در جاي ديگري اسكان يابند. تقريباً در تمامي مكان‌هاي جغرافيايي مهاجرت روستاييان وزن سنگيني رادر گروه سنّي 15 تا 30 سال دارد. در اين تحقيق نقش عوامل اقتصادي و غير‌اقتصادي در مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين مطالعه و بررسي شده است. در حقيقت از هدف‌هاي مهمّ اين تحقيق درك علل و عوامل مؤثّر در ايجاد انگيزه براي مهاجرت جوانان از نواحي روستايي به شهرهاست. تجزيه و تحليل‌هاي تجربي نشان مي‌دهند كه اگرچه انگيزه‌هاي اقتصادي در مهاجرت جوانان روستايي نقش مهمّي دارند، عوامل غير‌اقتصادي نيز اثرات مستقيم بر رفتار آنان مي‌گذارند. براي مثال، تسهيلات محلّي، رضايت از محلّ سكونت، رفاه اجتماعي، استانداردهاي زندگي، نياز به پيشرفت، زندگي بهتر و هدف‌هاي ارزشي به طور معناداري انگيزه‌‌‌ي مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين را افزايش داده‌اند. اين مقاله در نشريه‌ي "مدرّس علوم انساني"، تابستان ۱۳۸۱، شماره‌ي ۶ (۲) پياپي ۲۵)، ۶۰-۴۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي: مطالعه‌ي موردي ايران

اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي: مطالعه‌ي موردي ايران

ابوالفضل شاه‌آبادي، رقيه پوران

هدف اين مطالعه بررسي اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي ايران طي دوره 1385-1338 با استفاده از آمار مهاجرت مغزها از ايران به ايالات متحده آمريکا است. طبق مباني تئوريکي و مطالعات تجربي، سرمايه انساني عامل بسيار مهم در رشد اقتصادي است و مهاجرت مغزها به عنوان يک نقص درتشکيل سرمايه انساني، مي تواند بر رشد اقتصادي تاثير معکوس داشته باشد. نتايج تجربي اين مطالعه بيانگر آن است که تاثير متقابل متغير مهاجرت مغزها با انقلاب اسلامي بر رشد اقتصادي منفي و بسيار معني دار است. به عبارت ديگر مهاجرت مغزها نقش فوق العاده مهم و درعين حال بازدارنده در توليد و رشد اقتصادي ايران دارد. هم‌چنين در کنار عامل توليد نيروي کار، انباشت تحقيق و توسعه داخلي و خارجي و سرمايه انساني نيز که ابزارهاي بسيار مهم حصول به اقتصاد دانش محور مي باشند، درتابع توليد اقتصاد ايران اثر مثبت و مستقيم دارند و بجز متغير انباشت تحقيق و توسعه خارجي که اثر معناداري بر تابع توليد ايران ندارند، ساير متغير ها از سطح معني داري خوبي برخوردار هستند. اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهشنامه‌ي بازرگاني"، پاييز ۱۳۸۸، شماره‌ي ۱۳ (۵۲)، ۶۳-۳۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

اهداف و برنامه‌ها: نقش زنان در سياست‌هاي جمعيّتي ايران

اهداف و برنامه‌ها: نقش زنان در سياست‌هاي جمعيّتي ايران

هما هودفر

مترجم: سيّدرضا شاكري

چكيده
در اين مقاله، مؤلف ضمن اشاره به ويژگيهاي اصلي سياستهاي جمعيتي در ايران، به تفكيك دو دوره مختلف در امر سياستگزاري از يكديگر مي‏پردازد. دوره اول زماني را شامل مي‏شود كه دولت اسلامي در ايران مطابق درك سنتي از آموزه‏هاي ديني به ترويج و تأييد ازدياد تعداد نفوس مي‏پردازد. دومين دوره، در پي استوار شدن مباني حكومت و رخ نمودن مشكلات زمامداري به منظور فراهم آوردن جامعه‏اي مطلوب براي شهروندان - جامعه‏اي كه از حيث كار، ازدواج، مسايل اقتصادي و فرهنگي در وضعيت خوبي قرار داشته باشد - آغاز مي‏شود. در اين دوره است كه ديدگاه اسلامي در زمينه سياست جمعيتي به خوبي با شرايط و مقتضيات زماني سازگار شده و شاهد تقريري نوين از سياست جمعيتي اسلامي مي‏باشيم كه در آن امر كنترل مواليد، پذيرفته شده و مورد تأييد است.

ادامه نوشته

بررسی مقایسه‌ای نگرش دبیران مقطع دبیرستان و مدرّسین حوزه‌ي علمیه‌ي مرد نسبت به مشارکت در برنامه‌های

بررسی مقایسه‌ای نگرش دبیران مقطع دبیرستان و مدرّسین حوزه‌ي علمیه‌ي مرد نسبت به مشارکت در برنامه‌های تنظیم خانواده و عوامل اجتماعی ـ فرهنگی مرتبط با آن: مطالعه‌ي موردی شهر شیراز

مهدی مسیحی کوشکساری

 اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر حليمه عنايت و مشاوره‌ي دکتر مجيد موحّد و دكتر محمّدكريم منصوريان در بخش جامعه‌‌شناسي دانشگاه شيراز در سال 1389 به انجام رسيده است. پژوهش حاضر در پی بررسی مقایسه­ای نگرش دو گروه مدرّسین حوزه و دبیران مرد نسبت به برنامه­های تنظیم خانواده است. اين مطالعه با روش پيمايشي با ابزار پرسشنامه و با نمونه 485 نفر، بر روي 325 نفر دبیر و 160 نفر مدرّس حوزه‌ي مرد در شهر شيراز صورت گرفت. چارچوب نظري مورد استفاده در اين بررسي، ترکیبی از نظريه‌ي كنش اجتماعي پارسونز و نظریه‌ي مبادله است. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است که 1/79 درصد از افراد مورد مطالعه از لحاظ بُعد شناختی نگرش متوسّط، 9/70 درصد از لحاظ بُعد احساسی نگرش متوسّط و 5/65 درصد از لحاظ بُعد تمایل به عمل نگرش متوسّط نسبت به مشاركت در اين برنامه‌ها داشته­اند. بر اساس يافته­های اين پژوهش بين شغل پاسخ‌گویان و سه بُعد نگرش رابطه وجود دارد که بیانگر تفاوت معنادار بین نگرش دو گروه مورد مطالعه نسبت به مشارکت در برنامه­های تنظیم خانواده است. هم‌چنین رابطه­ای معنا­دار بین میزان درآمد، ترجیحات جنسی، ترس از عوارض وسایل، ارزش­های دینی و دیدگاه‌های مردسالارانه با ابعاد نگرش مشاهده شده است. بر اساس نتايج معادله‌ي رگرسيون چند‌متغيّره كه به روش گام به گام براي تعيين برازش مُدل تحقيق انجام شد، در بُعد تمایل به­عمل پنج متغيّر وارد معادله شدند که جمعاً 2/24 درصد تغییرات متغیّر وابسته را تبیین کرده­اند. در بُعد شناختی پنج متغيّر وارد معادله شدند که جمعاً 5/18 درصد تغییرات متغیّر وابسته را تبیین کرده­اند و در بُعد احساسی هفت متغيّر وارد معادله شدند که جمعاً 2/46 درصد تغییرات متغیّر وابسته را تبیین کرده­اند.

ملاحظاتي پيرامون ابعاد سالمندي با نگاهي به تجربه‌ي ژاپن

ملاحظاتي پيرامون ابعاد سالمندي با نگاهي به تجربه‌ي ژاپن

سيّدمحمّد سيّدميرزايي

سالمندي فرايندي طبيعي در زندگي انسان و حاصل فرسايش تدريجي ارگان‌هاي حياتي است. عوامل فردي مانند جنس، سن و نژاد، ويژگي‌هاي اجتماعي و فرهنگي و اقتصادي در زمان و ميزان آن مؤثّرند. هزينه‌أهاي آن در ابعاد مختلف بر جامعه انکارناپذير است. شيوه‌هاي زندگي فردي، روابط اجتماعي، توانمندي‌هاي اقتصادي و فرهنگي تفاوت‌هايي را ايجاد مي‌کند. در حالي که کشورهاي پيشرفته‌ي صنعتي، به منابع مالي، جهت تأمين نيازهاي سالمندان دسترسي دارند، با اين‌حال، از اين پديده در جايگاه يک پديده به عنوان يک "بن بست"، "بار اقتصادي بي‌سابقه" و "مسأله‌اي فراگير" که مستلزم رويکردي جديد است، ياد کرده‌اند. تجربه‌ي پاره‌اي از کشورها نشان مي‌دهد، که با به کارگيري روش‌ها و راهبردهاي علمي، ايجاد فرصت براي ادامه‌ي فعّاليت اقتصادي ـ اجتماعي سالمندان، مانعي چندان جدّي براي ايفاي نقش جوانان ايجاد نمي‌کند، در حالي که احساس فايده‌مند‌بودن سالمندان را به طور نسبي قوّت مي‌بخشد. در کشورهاي در‌حال‌توسعه، متناسب با شرايط هر کشوري، مي‌توان چنين شرايطي را به وجود آورد، امّا هنوز فاصله‌ي زيادي تا رسيدن به فرصت‌هاي مطلوب، در اغلب اين کشورها وجود دارد. اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهشنامه‌ي علوم انساني"، بهار 1386 ـ شماره‌ي 53 (ويژه‌نامه‌ي جامعه‌شناسي) ـ صص ۲۲۲-۲۰۱ چاپ شده است. براي دريافت فايل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك و سپس فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

سياست‌هاي جمعيّتي كشور بايد بازنگري شود

سياست‌هاي جمعيّتي كشور بايد بازنگري شود

گفت‌و‌گو با محمّدجواد محمودي

به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، محمد جواد محمودي با طرح اين پرسش كه آيا زمان تجديد‌نظر در سياست‌هاي جمعيتي فراهم شده است يا خير، اظهار داشت: در بند «ج» قانون برنامه نخست توسعه (تصوير كلان برنامه) كه مربوط به خطوط كلي سياست تجديد‌ مواليد كشور است، آمده است «بر مبناي بررسي‌هاي به عمل آمده اعمال سياست تعديل مواليد از 4/6 مولود زنده (بقاي حدود 5/6 فرزند) به دنيا آمده در طي دوران بالقوه باروري يك زن (سال 1365) به 4 نوزاد در سال 1390 و كاهش نرخ رشد طبيعي جمعيت از 2/3 درصد به 3/2 درصد در همين مدت با توجه به ساختمان فعلي بسيار جوان جمعيت، ويژگي‌هاي زيستي و فرهنگي جامعه امكان‌پذير خواهد بود.» رئيس مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه ادامه داد: از اين رو كاهش باروري عمومي زنان تا حد 4 نوزاد و نرخ رشد طبيعي 3/2 درصد در سال 1390 مهم‌ترين هدف‌هاي درازمدت سياست تجديد‌ مواليد كشور بود. *وزارت بهداشت، زنان در سن باروري را تحت پوشش تنظيم خانواده قرار داد. وي بيان كرد: به منظور تحقق اين هدف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به عنوان مجري اين سياست موظف است با همه توان و امكانات خود به طور متوسط 24 درصد از زنان واقع در سن باروري را طي سال‌هاي 1368 تا 1372 تحت پوشش برنامه تنظيم خانواده قرار دهد تا از تولد يك ميليون مولود ناخواسته در طول اين دوره جلوگيري شود.

ادامه نوشته

كنترل جمعیّت در ایران‌

كنترل جمعیّت در ایران‌

بحث تنظیم خانواده به معنای تناسب فرزندان با امكانات و شرایط زندگی در كلیه تمدن‌ها، سوابق كهن دارد. مستندات باقی‌مانده، سابقه كنترل موالید را ۴۰۰۰ سال پیش در مصر، ۱۶۰۰ سال پیش در هند، ۱۳۰۰ سال پیش در چین و ۲۰۰۰ سال پیش در یونان و ایران نشان می‌دهد. تاریخ بشر وسایل و مواد فراوانی را به عنوان ابزار جلوگیری از حاملگی در خود ثبت كرده است. البته اغلب سیاست‌های جمعیتی با توجه به میزان بالای مرگ و میر به منظور افزایش زاد و ولد بوده است تا این‌ كه در دهه‌های پایانی قرن ۱۸ متفكرانی چون مانتوس به بعد اقتصادی و اجتماعی قضیه توجه و به بحرانی كه به سبب فرزندآوری بی‌رویه قریب‌الوقوع خواهد بود، اشاره كردند. به این ترتیب بحث كنترل موالید در انگلستان به سایر كشورهای اروپایی و آمریكایی وارد شد. برنامه‌های تنظیم خانواده در مفهوم اخص در سطح جهانی قدمتی حدود ۵۰ سال دارد. امروزه حدود ۸۵ درصد از كشورهای جهان سوم و قریب ۹۵ درصد از جمعیت آنها، از خدمات تنظیم خانواده حمایت می‌كنند. در جوامع صنعتی صددرصد زنان واجد شرایط، از برنامه تنظیم خانواده پیروی می‌كنند، ولی فقط نیمی از زنان در كشورهای درحال توسعه از این تكنولوژی نوین، بهره‌مند می‌شوند. در سنگاپور ۷۰ درصد زنان از این روش‌ها استفاده می‌كنند. در ایران كنترل جمعیت و تنظیم خانواده به صورت پراكنده در سال ۱۳۳۷ شروع شد. از سال ۱۳۴۸ این كار به صورتی متمركز ادامه یافت.سال ۱۳۴۶ در وزارت بهداری «واحد بهداشت و تنظیم خانواده» استقرار یافت تا جمعیت را كنترل كند. در سال‌های بعد واحد مزبور به نام «واحد جمعیت و تنظیم خانواده» معروف شد. پس از اجرای برنامه‌های تجربی محدود و پراكنده از جانب مراجع مختلف، در عرض چند سال، این واحد تحت عنوان «سازمان تنظیم خانواده» شهرت یافت و به این طریق، ایران به جمع كشورهای عامل به تحدید موالید پیوست.

ادامه نوشته

وقتي رفاه نباشد، سياست‌هاي دستوري براي فرزندآوري راه به‌جايي نمي‌برد

گفت‌و‌گوي مرضيه نوري با محمّدجلال عبّاسي شوازي

 

ايلنا: بر اساس طرح ملي تأمين آتيه‌ي مهر امام رضا (ع)، هر نوزادي كه از ابتداي سال 89 به دنيا آمده باشد‏، صاحب يك دفترچه حساب پس‌انداز مي‌شود. دولت يك ميليون تومان به هر كودك متولّد‌شده هديه مي‌دهد و آن‌چنان كه وعده داده است هر ساله نيز مبلغي به حساب اين نوزادان اضافه مي‌شود. به گزارش ايلنا، ‌محمود احمدي‌نژاد، ارائه‌كننده‌ي اين طرح است، او چندي پيش سياست‌هاي كنترل جمعيّتي را نامناسب اعلام كرد و گفت: دو بچّه كافي نيست. رئيس جمهور با اشاره به این‌كه "بنده شعار دو بچّه كافی است را قبول ندارم"، افزود: این مسأله سیاست غلطی بود كه غربی‌ها انتخاب كرده و امروز پشیمان هستند و سرمایه‌ي سنگینی برای حفظ هویّت و فرهنگ خود می‌پردازند، چرا باید در مسیری قرار بگیریم كه نتیجه‌ي آن مشخّص است. داشتن دو فرزند و یک فرزند سیاست غربی است و قدیم با آن وضعیّت، افراد 7 یا 8 فرزند داشتند. او از "سکوت علما" در رابطه‌ با "دو فرزندی‌بودن" انتقاد و تأکید کرد که مخالف دو بچّه کافی است. بسياري از جمعيت‌شناسان و اقتصاددانان به مواضع رئيس‌جمهوري اعتراض كردند و چندي اين گفته رئيس‌جمهوري در تيتر نخست بسياري از رسانه‌ها ديده مي‌شد و كارشناسان مختلف در رابطه با آن اظهارنظر مي‌كردند. امّا با وجود تمامي اعتراض‌ها "طرح ملّي تأمين آتيه‌ي مهر امام رضا (ع)"، در 5 تير ماه مصادف با عيد شعبان آغاز شد. محمود احمدي‌نژاد در اين طرح يك سياست تشويقي ر ا دنبال مي‌كند و به دنبال آن است كه با يك ‌ميليون تومان خانواده‌ها را به بچّه‌دار‌شدن ترغيب كند. نائب رئيس انجمن جمعيت آسيا در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا در رابطه با سياست جمعيّتي دولت گفت: سياست هاي جمعيتي بايد متناسب با شرايط و ويژگي‌هاي جمعيتي تدوين و اجرا شود و دولت مي‌تواند در اين زمينه نقش مهمي داشته باشد ‏‌اما دراين راه بايد از نظر كارشناسان مربوطه نيز استفاده كند. محمدجلال عباسی شوازی ادامه داد: دولت پيش از آنكه به رشد جمعيت و تعداد جمعيت توجه كند، بايد به مديريت جمعيت و نيروي انساني توجه كند. در مديريت جمعيت بايد به ساخت جمعيت و به ويژگي‌هاي جمعيتي آن توجه شود‏، اين ويژگي‌ها مي‌تواند شامل ساخت سني جمعيت و نيازهايي باشد كه اين ساخت جمعيتي دارد. آن‌چه كه در پي مي‌آيد، متن مصاحبه‌ي مرضيه نوري با محمّدجلال عبّاسي شوازي در تاريخ دهم مرداد ۱۳۸۹ مي‌باشد. محمّدجلال عبّاسي شوازي كه در زمان مصاحبه، نايب رئيس انجمن جمعيّت آسيا بود، در انتخابات دوّمين دوره‌ي انجمن جمعيّت آسيا به عنوان رئيس انجمن انتخاب شد.

ادامه نوشته

بررسي عوامل اجتماعي، اقتصادي مؤثّر بر ميانگين سنّ ازدواج زنان در سه دهه‌ي گذشته 85-55

بررسي عوامل اجتماعي، اقتصادي مؤثّر بر ميانگين سنّ ازدواج زنان در سه دهه‌ي گذشته 85-55

 جعفر هزارجريبي, پروانه آستين‌فشان 

هدف اصلي اين مقاله، بررسي روند تحوّلات ميانگين سنّ ازدواج زنان و عوامل اجتماعي ـ جمعيّتي مؤثّر بر آن طيّ سال‌هاي 85-55 در سطح استان‌ها به تفكيك مناطق شهري و روستايي است. بدين منظور، ابتدا با مطالعه‌ي تئوري‌ها و تحقيقات انجام‌شده در اين زمينه، چارچوب نظري تحقيق، تدوين و سپس از طريق داده‌هاي سرشماري مركز آمار ايران طيّ سال‌هاي مذكور و نرم افزار spss شاخص‌هاي مورد نياز ساخته و وارد معادله‌ي رگرسيون چندمتغيّره شد. نتايج حاصل از بررسي، حاكي از آن است كه ميانگين سنّ ازدواج زنان در مناطق شهري و روستايي طيّ چهار سرشماري بيش از يك سال افزايش يافته است؛ هم‌چنين تفاوت قابل‌توجّهي بين ميانگين سنّ ازدواج زنان روستايي و شهري ديده نشد. از مهم‌ترين عوامل مؤثّر بر اين افزايش طيّ چهار دوره، مي‌توان به ميزان بيكاري، نرخ مشاركت اقتصادي زنان، ميزان تحصيلات عالي و ميزان باسوادي اشاره كرد.

اين مقاله در نشريه‌ي "برنامه‌ريزي رفاه و توسعه‌ي اجتماعي"، شماره‌ي ۱، زمستان ۱۳۸۸، صص ۳۲-۱۳ چاپ شده است.

سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش سرزمين در برنامه‌هاي قبل و بعد از انقلاب

سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش سرزمين در برنامه‌هاي قبل و بعد از انقلاب

غلام‌رضا لطيفي

سابقه‌ي طرح مقوله‌ي "آمايش سرزمين" در ايران، به سال‌هاي پيش از انقلاب بر مي‌گردد و بررسي و تجربه‌ي مطالعات نخستين آن، در دهه‌ي شصت مورد توجّه قرار گرفته است و کشور ايران در حال حاضر، بيش از شش دهه، سابقه‌ي برنامه‌ريزي را در کارنامه‌ي خود دارد. فکر آمايش سرزمين در ايران، در اواخر سال 1345، در مؤسّسه‌ي مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران، طيّ گزارشي با عنوان مسأله‌ي افزايش جمعيّت تهران و نگاهي پيرامون سياست عمران کشوري مطرح شد که در آن هدف آمايش سرزمين "جلوگيري از افزايش جمعيّت تهران" و "تسريع توسعه‌ي اقتصادي سراسر کشور با ايجاد فعّاليت‌هاي جديد در مناطق مختلف..." عنوان شده بود. در دوران انقلاب، مطالعات طرح پايه‌ي آمايش سرزمين اسلامي در نيمه‌ي نخست دهه‌ي 70ـ1360 به وسيله‌ي دفتر برنامه‌ريزي منطقه‌اي سازمان برنامه و بودجه شکل گرفت. در اين مقاله، سعي ما بر اين است تا سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش  سرزمين را از ابتداي شکل‌گيري برنامه‌هاي آمايش يعني از برنامه‌ي پنجم عمراني قبل از انقلاب تا برنامه‌ي چهارم توسعه‌ي بعد از انقلاب مورد توجّه قرار دهيم و ببينيم آيا اين برنامه‌ها به مرحله‌ي عمل رسيده‌اند يا خير. روش ما در اين مقاله، مطالعات کتاب‌خانه‌اي مبتني بر اسناد موجود در سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي بوده است.

 اين مقاله در نشريه‌ي "برنامه‌ريزي رفاه و توسعه‌ي اجتماعي"، شماره‌ي ۱، زمستان ۱۳۸۸، صص ۱۴۷-۱۱۱ چاپ شده است.

ایران و سیاست جمعیّتی مناسب

 ایران و سیاست جمعیّتی مناسب

محمّدرضا

مقدّمه

جمعیت ایران در حال حاضر اندکی بیش از 70 میلیون نفر است. رشد جمعیت کشورمان حدود 1 درصد است که تقریبا با متوسط جهانی آن برابر است. از نظر تراکم جمعیتی، ایران یکی از نقاط دنیا با تراکم جمعیتی پایین است.  یکی از نقاط عطف در رشد جمعیت ایران، پایان دهه ی 60 و ابتدای دهه 70 است که رشد جمعیت حدود 3 درصدیِ دهه ی 60 به کمتر از نصف کاهش یافت.  پس از به حالت پایدار رسیدن این موضوع، دوباره، مباحثی در کشور پیرامون رشد جمعیت و سیاست های دولت در این زمینه درگرفته که عمدتا به اظهار نظرهای رئیس جمهور محترم بر می گردد. ایشان در سخنان خود سیاست های کنترل رشد جمعیت در کشور را مورد انتقاد قرار داده و خواستار اعمال سیاست هایی در جهت افزایش جمعیت شده اند. مانند هر مسئله ی اجتماعی دیگری، این مسئله باید از زاویه های مختلف بررسی شده و جهت اثرگذاری آنها معین شود. در این نوشتار مسئله ی جمعیت و مزایا و معایب آن برای جامعه از لحاظ اقتصادی و سیاسی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد و بر پایه ی این دو منظر، به جمع بندی می پردازیم که آیا این سیاست، از نظر اجتماعی مطلوب هست یا نه و اگر هست، پیش نیازهای آن کدام است و با چه زمان بندی باید پیاده سازی شود.

ادامه نوشته

پنج چالش آينده‌ي اقتصاد ايران

پنج چالش آينده‌ي اقتصاد ايران

مسعود نيلي

دكتر مسعود نيلي از اقتصاددانان مطرح كشور و طرّاح برنامه‌ي سوم توسعه با انتشار مقاله‌ي تحليلي نسبتاً مفصّلي، ضمن به تصوير‌كشيدن چالش‌هاي آينده‌ي اقتصاد ايران در حوزه‌ي اشتغال، بي‌رونقي، يارانه‌ها و واردات چيني نسبت به عدم‌ توجّه لازم به اين چالش‌ها هشدار داد. وي ضمن اشاره به ضرورت توجّه به ملاحظات "آينده‌نگري" در حوزه‌ي سياست‌گذاري، بر اين نكته انگشت گذاشته است كه اثرات بسياري از وقايع با تأخير ظاهر مي‌شود و در زمان بروز اين اثرات، سياست‌گذاران تنها مي‌توانند حالتي انفعالي داشته باشند. به اعتقاد دكتر نيلي، نگاه به آينده از منظر زمان حال، اين امكان را مي‌دهد كه در مواجهه با پديده‌ها، ابتكار عمل داشته باشيم و از بروز مشكلات غيرقابل كنترل جلوگيري كنيم. به باور نيلي آنچه اهميّت "آينده‌نگري" را مضاعف مي‌كند، امكان بررسي احتمال وقوع چند پديده به صورت هم‌زمان است. بنابراين، در وضعيّتي كه احتمال دارد چند پديده‌ي اجتماعي در آينده با هم‌زماني مواجه شوند، آينده‌نگري اين امكان را در اختيار مي‌گذارد كه اثرات هم‌افزايي آن‌ها بر همديگر از قبل مورد بررسي قرار گيرد.

ادامه نوشته

بررسي الگوهای علل مرگ‌ومير و رابطه‌ي آن با توسعه‌ي اجتماعي و ساختار اشتغال در سطح شهرستان‫های ايران

بررسي الگوهای علل مرگ‌ومير و رابطه‌ي آن با توسعه‌ي اجتماعي و  ساختار اشتغال در سطح شهرستان‫های ايران

محمود قاضی‫طباطبایی، محمّد شیری

مقدّمه

فرایند انتقال مرگ‌ومير در کشورهاي در حال توسعه در اواسط قرن بيستم آغاز گرديد. در طول این فرایند، شاخص اميد زندگي در بدو تولد از 35 سال به 70 سال افزايش مي‫يابد. بخش اعظمي از کاهش مرگ‌و‌مير در اواسط قرن بيستم متأثر از گسترش و پيشرفت خدمات بهداشتي و درماني و اعمال طرح‫هاي مراقبت بهداشتي همچون واکسيناسيون بعد از جنگ جهاني دوم مي‫باشد. توسعه نظام بهداشتي و درماني منجر شد تا ماهيت علل مرگ‌ومير از بيماري عفوني، که مهمترين علل مرگ‌ومير در دوران قبل از مرحله انتقال مرگ‌ومير بوده است، به بيماري‫هاي غيرعفوني همچون بيماري‫هاي قلبي و سرطان تغيير يابد و ساختار علل مرگ‌ومير را دستخوش تغيير کند. از اینرو، طي مراحل انتقال مرگ‌ومير، واقعه ديگري در زمينه علل مرگ‌ومير بروز مي‫كند كه با عنوان انتقال اپيدميولوژيك مطرح است. بر اساس اين انتقال علل مرگ‌ومير از بيماري‫هاي عفوني و انگلي به بيماري‫هاي غير عفوني و انگلي تغيير يافته و بيماري‫هاي دستگاه گردش خون، سرطان‫ها و سوانح و حوادث و بيماري‫هاي توانكاه به عنوان مهمترين علل مرگ‌ومير مطرح مي‫گردد.

ادامه نوشته

شماره‌ي ششم مجلّه‌ي نامه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران منتشر شد

شماره‌ي ششم مجلّه‌ي نامه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران منتشر شد

 در اين شماره از مجلّه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران هفت مقاله در حوزه‌هاي مختلف جمعيّت‌شناسي به چاپ رسيده است. مقاله‌ي اوّل در زمينه‌ي گذار جمعيّت‌شناختي و ارتباط آن با گذار تغذيه‌اي توسّط دكتر محمود قاضي طباطبايي، دكتر نسرين اميدوار و دكتر توكّل آقاياري هير و با استفاده از مدل چند‌سطحي ـ تقاطعي نوشته شده است. دوّمين مقاله از دكتر محمّد ميرزايي و دكتر منصور شريفي به بررسي ارتباط متقابل ميان جمعيّت و محيط زيست پرداخته است. در اين مقاله، تأثير پاره‌اي از متغيّرهاي جمعيّتي بر احساس مطبوعيّت محيطي در شهر تهران به بررسي گذاشته شده است. نقش نمادهاي هندسي و عددي در آرمان‌شهر ايراني عنوان مقاله‌اي است كه توسّط دكتر حسين سلطان‌زاده با روش تاريخي ـ تفسيري و با مطالعه‌ي برخي از متون كهن، تاريخي و ديني و برخي آثار و توصيف‌هاي برجاي مانده از چند شهر باستاني ايران انجام شده است. در مقاله‌ي چهارم به پديده‌ي مهاجرت‌هاي داخلي و بين‌منطقه‌اي در ايران پرداخته شده و تغييرات ساختار مكاني مهاجرت در سه دهه‌ي اخير با معرّفي پنج بُعد اساسي نظام مهاجرت‌هاي داخلي و برخي از شاخص‌هاي مهمّ آن به بررسي گذاشته شده است. اين مقاله توسّط دكتر حسين محموديان و دكتر محمود مشفق نوشته شده است. دكتر حسن سرايي در مقاله‌ي پنجم به بررسي موضوع گذار جمعيّت‌شناختي دوّم و مناسبت آن با وضعيّت ايران با توجّه به تجربه‌ي كشورهاي پيش‌رفته‌ي صنعتي پيشگام در اين مقوله پرداخته است. در دو مقاله‌ي آخر اين شماره از مجلّه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران پاره‌اي از ابعاد جمعيّت‌شناختي اشتغال به بحث گذاشته شده است. در مقاله‌ي ششم دكتر علي شكوري به بررسي و تبيين عوامل مؤثّر بر اشتغال دوباره‌ي بازنشستگان تأمين اجتماعي پرداخته است. هفتمين مقاله توسّط دكتر يعقوب فروتن و با رهيافتي جمعيّت‌شناختي به بررسي تحوّلات نيم‌قرن اخير اشتغال زنان در ايران و تعيين‌كننده‌هاي آن پرداخته است. در اين مقاله نويسنده هم‌چنين تلاش كرده است تا بر مبناي شواهد به دست آمده از دو بررسي تجربي در ايران و استراليا به مباحث و موضوعات مطرح‌شده در مقاله عينيّت بيش‌تري ببخشد.

سامانه‌ي الكترونيكي اهداف توسعه‌ي هزاره و ICPD

سامانه‌ي الكترونيكي اهداف توسعه‌ي هزاره و ICPD

اخيراً بر روي تارنماي مركز آمار ايران، دو سامانه‌ي جديد با عنوان شاخص‌هاي اهداف توسعه‌ي هزاره‌ي جمهوري اسلامي ايران (1388-1369) و شاخص‌هاي كنفرانس بين‌المللي جمعيّت و توسعه (ICPD) راه اندازي شده است كه در آن‌ها اطّلاعات ارزشمندي درباره‌ي شاخص‌هاي اهداف توسعه‌ي هزاره در كلْ كشور و نيز استان‌هاي ايران در سال‌هاي 1369 تا 1388 و نيز شاخص‌هاي كنفرانس بين‌المللي جمعيّت و توسعه در كلّ و استان‌هاي ايران بر حسب جنس و در كلّ جمعيّت در دسترس قرار گرفته است. راه‌اندازي اين سامانه‌ها، امكان بسيار خوبي فراهم ساخته است تا محقّقين و دانشجويان جمعيّت‌شناسي و نيز پژوهشگران علاقه‌مند از ساير رشته‌ها، به اطّلاعات مورد نياز خود در زمينه‌هاي مذكور دسترسي داشته باشند. براي ورود به سامانه‌ي الكترونيكي اهداف توسعه‌ي هزاره و شاخص‌هاي كنفرانس بين‌المللي جمعيّت و توسعه (ICPD) به ترتيب اينجا و اينجا كليك كنيد.

نتايج طرح آمارگيري نيروي كار (بهار 1389)

نتايج طرح آمارگيري نيروي كار (بهار 1389)

 اشتغال و بيكاري از موضوعات مهم اقتصاد هر كشوري است. افزايش اشتغال و كاهش بيكاري يكي از شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي جوامع است. طرح آمارگيري نيروي كار با هدف برآورد شاخص‌هاي نيروي كار به صورت فصلي و سالانه و هم‌چنين تغييرات آن در كلّ كشور و نقاط شهري و روستايي و تغييرات سالانه‌ي آن با روش نمونه‌گيري چرخشي در فصل‌هاي مختلف سال اجرا مي‌شود. اين طرح براي اوّلين بار در سال 1384 اجرا شد و پس از آن در ماه مياني هر فصل اجرا شده است. گزارش پيوست، چكيده‌ي طرح مذكور در سه‌ماهه‌ي اوّل سال 1389 مي‌باشد.

ادامه نوشته