اطّلاعیه
به اطّلاع کلیهی کاربران عزیز میرساند این وبلاگ از ابتدای بهمن ماه 1389
به سایت تبدیل شده و به روزرسانی نمیشود. برای ورود به سایت جدید و
دسترسی به پُستهای پیشین، اینجا کلیک کنید.
ایران در بحث تنظیم خانواده الگوی کشورهای اسلامی محسوب میشود
دکتر شهلا کاظمیپور
معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیّتی آسیا و اقیانوسیهی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری گفت: در ایران اعتقاد عمومی به تنظیم خانواده به قدری قاطع است که سازمان ملل، ایران را الگوی کشورهای مسلمان سراسر جهان میداند. دکتر شهلا کاظمیپور در همایش ملّی آیندهپژوهی و مسایل خانواده در ایران، ضمن اشاره به روند جمعیّتی کشور طیّ سالهای پس از انقلاب و با اشاره به نظرات مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل در ایران، گفت: وی معتقد است در ایران احکام مذهبی، آیات و روایات با واقعیّتهای موجود تطبیق داده میشود و تفسیری قابلانعطاف از کنترل جمعیّت ارایه میکند و اگر چه سقط جنین غیر قانونی است امّا همه نوع جلوگیری از بارداری مورد تشویق قرار گرفته و از حمایت مذهبی برخوردار است. وی ادامه داد: با همین روش نرخ رشد جمعیّت ایران طیّ یک دهه به کمتر از نصف، یعنی رقم 47/1 درصد رسید و این نتیجهای است که هیچ کشور دیگری نتوانسته به چنین نتیجهی درخشانی در مدّت زمانی چنین کوتاه دست یابد. کتظکیپور در ادامه به نقل از محمّد مصلحالدّین (مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل) افزود: به باور این مدیر فرهنگی، عمدهترین دلایل کاهش جمعیّت طیّ یک دهه در ایران، حمایت بینظیر مذهبی، تعهّد سیاسی و زیربنای مناسب بهداشتی بوده است که در هیچ کشوری این سه عامل با هم در یک جا جمع نمیشوند.
بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری با برخی از متغیّرهای اقتصادی ـ اجتماعی (تهران 1365)
گیتی ضیائیان غفّاری
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران به راهنمایی دکتر محمّد شریعتپناهی و مشاورهی دکتر محمود محمودی، دکتر زهرا پورانصاری و دکتر پرویز کمالی توسّط گیتی ضیائیان غفّاری در سال 1366 انجام شده است. هدف کلّی این تحقیق بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری در شهر تهران در سال 1365 است. در این پژوهش از روش مطالعهی مقطعی، سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری زنانی که هنوز در طول دوران بارداری هستند، مورد بررسی قرار گرفته است. جمعیّت آماری کلیهی زنان متأهّل ساکن در شهر تهران است که دارای دستکم یک فرزند باشند و واحد آماری زن متأهّلی است که دارای دستکم یک فرزند باشد. حجم نمونه 357 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند. نتایج نشان میدهد که اکثر زنان ازدواجکردهای که دستکم یک بچّه دارند بیسوادند. میانگین سنّ ازدواج در این جامعه 7/17 سال است. پایینبودن سنّ ازدواج باعث طولانیشدن دوران زندگی مشترک و سالهای بارداری میشود و در نتیجه به بالارفتن باروری در شهر تهران منجر میشود. میانگین سنّ شروع باروری زنان جامعه 7/19 بوده است.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: 70.
بررسی وضعیّت باروری در استان سیستان و بلوچستان
مهناز شهرکیپور
این پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی توسّط مهناز شهرکیپور و با راهنمایی دکتر کاظم محمّد و مشاورهی دکتر زهرا پورانصاری در دانشکدهی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1374 انجام شده است. هدف کلّی از این تحقیق تعیین میزانهای باروری اختصاصی سن و مدل ریاضی باروری میباشد. اهداف جزئی عبارتند از: تعیین میزانهای باروری سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان سیستان و بلوچستان با استفاده از اطّلاعات نمونهای سال 1367 و تعیین میزانهای باروری اختصاصی سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان و همچنین تعیین سطح باروری بر اساس روش نسیت به تفکیک شهر و روستا بر اساس اطّلاعات آمارگیری جاری جمعیّت سال 1370 و اطّلاعات نمونهای سال 1376و در پایان تعیین مدل باروری در نقاط شهری و روستایی استان است. در این بررسی از روشهای غیرمستقیم از جمله روش گمپرتز استفاده شده است و اطّلاعات سال 1376 از روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدهاند. نتیجهی این تحقیق شامل میزانهای باروری ویژهی سنّی و کل برای شهر و روستا و کل استان سیستان و بلوچستان بر اساس اطّلاعات سال 1376 و 1370 است که به کمک روشهای مستقیم و غیرمستقیم انجام شده است.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۹.
تعیین ارتباط بین سنّ ازدواج و سنّ اوّلین تولّد در زنان زیر 20 سال طیّ سال 1372 در شهر تهران
رویا شریفیان
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی دانشکدهی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران توسّط رویا شریفیان با راهنمایی دکتر دکتر محمود محمودی و مشاورهی کاظم محمّد، دکتر فرشته مجلسی و دکتر پرویز کمالی در سال 1374 انجام شده است. نوع مطالعه مقطعی ـ توصیفی و تحلیلی میباشد. حجم نمونه 500 نفر از زنان مراجعهکننده به دانشگاه علوم پزشکی است که به صورت تصادفی انتخاب و اطّلاعات مربوط به آنها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. نتایج نشان میدهد که متغیّرهای شغل مرد (کارگر و شغل آزاد) و تحصیلات زن (ابتدایی، نهضت، راهنمایی و متوسّطه) و تحصیلات مرد نیز به همین ترتیب، واحد مسکونی ( استیجاری، شخصی) سنّ ازدواج، سنّ اوّلین قاعدگی و بُعد خانوار دارای p-value کمتر از 37/0 بوده است و معنیدار میباشد. برآورد بتا برای متغیّرهای شغل مرد، تحصیلات مرد و سنّ ازدواج زن و بُعد خانوار، مثبت و برای متغیّرهای تحصیلات زن، واحد مسکونی و سنّ اوّلین قاعدگی منفی بهدست آمد که این امر ارتباط معکوس این متغیّرها را با احتمال بقاء نشان میدهد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۶.
اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه دادههای زمینهای نسلها و جنسیّت
مؤسّسهی تحقیقات جمعیّتشناختی بوداپست مجارستان با همکاری هیأت کنسرسیوم برنامهی نسلها و جنسیّت و واحد جمعیّت کمیسیون اقتصادی سازمان ملل اروپا (UNECE) اوّلین کنفرانس کاربران پایگاه دادههای زمینهای نسلها و برنامهی جنسیّت را با عنوان "چالشهای جمعیّتشناختی و اجتماعی در اروپای سالخورده" در روزهای 23 و 24 می 2011 در بوداپست مجارستان برگزار میکند. این کنفرانس زمینهای برای ارایهی تحقیقات مبتنی بر پیمایش جنسیّت و نسلها و پایگاه دادههای زمینهای نسلها و جنسیّت فراهم میکند و عرصهای برای مبادلهی بین کاربران موجود و بالقوّهی پایگاه دادههای زمینهای نسلها و برنامهی جنسیّت است. دبیرخانهی کنفرانس از مقالههایی که موضوعات مختلف پوشش دادهشده در پایگاه دادههای زمینهای نسلها را در کانون توجّه خود قرار میدهند استقبال میکند. تحلیلهای مقایسهای و بررسیهای تطبیقی میان کشورها مرجّح است و از مقالهها و تحلیلهایی که دو یا چند موج از پیمایش جنسیّت و نسلها را پوشش میدهد استقبال بیشتری میشود. با اینحال، از مقالههایی که دادههای پیمایش جنسیّت و نسلهای مربوط به یک کشور را بررسی میکنند نیز استقبال میشود. نویسندگان مقالهها میتوانند چند مقاله را برای دبیرخانهی کنفرانس ارسال کنند. نشستهای این کنفرانس بر مبنای مقالههای ارسالی سازمان مییابد. مقالهها بایستی تا 31 ژانویهی 2011 به صورت آنلاین و از طریق پست الکترونیک ggp@demografia.hu برای دبیرخانهی کنفرانس ارسال شود. برای آگاهی و اطّلاعات بیشتر در مورد این کنفرانس، اینجا کلیک کنید. مجموعه‌ي داده‌هاي زمينه‌اي را به صورت فشرده مي‌توانيد از صفحه‌ي اصلي پايگاه دادهها داونلود كنيد.
مطبوعیتهای شهری با تأکید بر مطبوعیتهای زیست محیطی: پژوهشی در 5 منطقهی انتخابی شهر تهران
منصور شریفی
به اطّلاع اعضاي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران و ساير علاقه‌مندان مي‌رساند كه در ادامه‌ي برگزاري سلسله نشست‌‌هاي ماهانه‌ي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران، روز سه شنبه 2 بهمن 1389 آفای دکتر منصور شریفی به ارايه‌ي سخنراني با عنوان "مطبوعیتهای شهری با تأکید بر مطبوعیتهای زیست محیطی: پژوهشی در 5 منطقهی انتخابی شهر تهران" خواهند پرداخت. زمان و مكان برگزاري اين نشست، ساعت 16 تا 18 در محلّ سالن كنفرانس انجمن جامعه‌شناسي ايران تعيين شده است. بدين‌وسيله از كليه‌ي علاقه‌مندان و اعضاي انجمن جمعيّت‌شناسي ايران دعوت به عمل مي‌آيد تا در اين نشست علمي حضور به هم رسانند.
بررسی رابطهی میزان باروری با عوامل اجتماعی،جمعیّتی (شهر کرمان)
فرزانه شریفی
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد جمعیّتشناسی دانشکدهی علوم اجتماعی دانشگاه تهران توسّط فرزانه شریفی و با راهنمایی دکتر شهلا کاظمیپور و مشاورهی دکتر اسماعیل مجدآبادی در سال 1376 انجام شده است. هدف این بررسی، آگاهی از این امر است که آیا بین شاخص باروری و شاخص توسعه و متغیّرهای اجتماعی ـ جمعیّتی نظیر سواد، اشتغال، فعّالیت و ... در هر یک از سالهای مورد مطالعه ارتباط وجود دارد یا خیر و اگر رابطهای هست، نحوه و میزان ارتباط به چه شکلی است؟ روش تحقیق اسنادی و دادهها از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای 1365و 1375 مرکز آمار ایرانت اقتباس شده است. نتایج حاکی از آن است که میزان باروری کل با استفاده از روش غیرمستقیم رله و بر اساس میزان ناخالص تجدید نسل در سال 1365، 8/5 فرزند و در سال 1375 برابر با 7/4 فرزند بوده است. همچنین اختلاف معناداری بین میزان باروری در دو مقطع فوق وجود دارد و کاهش باروری مشهود است. همبستگی بین جمعیت و باروری معکوس است. همچنین میان سطح سواد زنان و میزان فعّالیت زنان و توسعه و باروری رابطهی منفی وجود دارد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۵.
پيامد كنترل شدید جمعيّت، سالخوردگي است
گفتوگوی سعید ارکانزاده یزدی با دکتر حبیباللّه رنجانی
اشاره: مطلبی که از نظر میگذرد عنوان مصاحبهای است که با همین عنوان در شمارهی 1160 روزنامهی شرق به تاریخ 23 دی ماه 1389 چاپ شده است. دكتر حبيب‌الله زنجاني از اوّلين كساني است كه دربارهی سالخوردهشدن جمعيّت ايران بر اثر كنترل شديد مواليد هشدار داده است. او پيش‌بيني ميكند اگر كنترل جمعيّت به همين ترتيب پيش برود، در يك دورهی 40ساله نزديك به 20 درصد جمعيّت را در مرحلهی سالخوردگي قرار خواهند داد. به گفتهی زنجاني پيامدهاي سالخوردگي بسيار سنگين است و تنها گروه سالمندان را دربرنمي‌گيرد بلكه اثرات سنگين‌تري را بر نظام درماني، اشتغال و سياست‌هاي تأمين اجتماعي برجا مي‌گذارد.
- هنگامي كه در اوايل دهه 60 مواليد در ايران افزايش يافت و رشد جمعيت فزوني گرفت، جامعه ايران چه وضعيتي داشت و چه مسائلي موجب افزايش جمعيت شد؟
در اوايل دهه 60 و حتي چند سال قبل از آنكه انقلاب اسلامي پيروز شد، نگرش‌هاي ديني در جامعه تقويت شد و فرصت بيشتري براي ظهور و بروز يافت. يكي از آن نگرش‌ها، فراهم شدن سهل‌تر ازدواج و به دنبال آن فرزندآوري بود. سياست‌هاي دولت در مورد توزيع كالاهاي ضروري نيز كه سهميه‌هايي را به تعداد نفرات خانوار تخصيص مي‌داد، نوعي يارانه و كمك‌هزينه‌اي بود كه مي‌توانست بخشي از بار سنگين هزينههاي زندگي خانوارهاي پرعضو را تعديل كند. در كنار آنها شروع جنگ تحميلي و اعتقاد و الزام به پيروزي در آن، نياز درازمدت كشور به نيروي جوان را افزايش داد، و در حال و هوايي كه بسياري از عملكردهاي نظام قبلي نادرست اعلام شد، سياست‌هاي جمعيتي هم به محاق افتاد و سازمان مجري آن، يعني وزارت بهداشت و درمان فعاليت خود را متوقف يا بسيار محدود كرد كه همه اينها به علاوه عوامل متعدد ديگري، موجب افزايش باروري زنان و در نتيجه تعداد مواليد شد.
ضرورت ادامهی کنترل جمعیّت: جاي نگراني از سالمندي نيست
اصلي‌ترين هدف از هر نوع برنامه‌ريزي اقتصادي- اجتماعي در هر جامعه‌اي نيل به توسعه (بخوانيد كسب قدرت) است كه از طريق توسعه ظرفيت‌ها و توانمند‌سازي (و در بسياري موارد كنترل) آحاد آن جامعه محقق مي‌شود. اين توانمندي ميتواند به اشكال مختلف متجلي شود. اما بدون ترديد توانايي غلبه بر محدوديت‌هايي كه تاثير منفي بر بهزيستي انسان‌ها دارند يك هدف عام و پذيرفته‌شده در هر برنامه‌ريزي است. با اين فرض، هدف سياست‌هاي جمعيتي ارتقاي كيفيت زندگي جمعيت مورد مطالعه است. اين هدف راهنمايي اصلي براي ترغيب به رشد جمعيت يا كنترل و محدود‌سازي آن است. در بسياري از جوامع غربي به دليل رشد پايين جمعيت اين نگراني به وجود آمده است كه با سالمندي جمعيت اين جوامع و رشد پايين جمعيت به زودي اين كشور‌ها بايد تبديل به وارد‌كننده جمعيت متخصص از ساير نقاط دنيا به كشور‌هاي خود شوند. اين امر موجب نگراني سياسي، اقتصادي و اجتماعي براي اين كشورهاست. علت اين نگراني مشخص است. نيروي متخصص خارجي به دلايل مختلف نمي‌تواند نقطه اتكاي خوبي براي توسعه اقتصادي و رقابت در دنياي پيچيده آينده باشد و بنابراين ميتواند به نزول قدرت و جايگاه اقتصادي اين كشور منجر شود. از اين رو مي‌كوشند تا با ايجاد مشوق‌هايي جمعيت بومي خود را به باروري بيشتر ترغيب كنند. اين كشور‌ها از نظر تامين نياز‌هاي آموزش و پرورش با كيفيت مطلوب، آموزش‌هاي تخصصي و عالي، تامين خدمات سلامتي و بهداشتي مناسب، دسترسي به مسكن مكفي، ظرفيت‌هاي اشتغال براي كار شايسته مشكلي ندارند. نگراني آنها تنها كمبود نيروي انساني بومي براي تامين نياز‌هاي آينده اين جوامع است.جمعيت ايران با توجه به وضعيت اين دسته از كشور‌ها هنوز جمعيت جواني است كه جايي براي نگراني از سالمندي جمعيت حداقل تا دهه‌هاي آتي باقي نمي‌گذارد. نمودار‌هاي شماره 1و 2، تركيب جمعيتي ايران را به ترتيب در سالهاي 1375 و 1385 نشان ميدهد. جمعيت متولد دهه نخست انقلاب امروز سهم عمده‌اي از جمعيت 15 الي 64 سال جمعيت فعال كشور را تشكيل ميدهد.
بررسي عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّتي مؤثّر بر باروري فرهنگيان شهرستان نهاوند
عبّاس شهبازی
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد جمعیّتشناسی دانشکدهی علوم اجتماعی دانشگاه تهران توسّط عبّاس شهبازی و با راهنمایی دکتر محمّد میرزایی و مشاورهی دکتر شهلا کاظمیپور در سال 1375 انجام شده است. شناخت عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّت‌شناختي موثّر بر باروري فرهنگيان شهرستان نهاوند مدّنظر بود. در اين تحقيق از دو روش کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) استفاده شده است. جامعهی آماری کلیهی زنان و مردان فرهنگی شاغل در آموزش و پرورش شهرستان نهاوند بوده است. شیوهی انتخاب نمونه تصادفی و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 240 نفر برآورد شده است. نتیجهی تحقیق نشان داد میانگین فاصلهی موالید برای کلّ جامعهی مورد بررسی 1/14 سال میباشد و اکثریّت پاسخگویان (1/57 درصد) خواهان دو فرزند بودهاند. همچنین با افزایش تحصیلات زوجین میزان باروری کاهش مییابد. بین تحصیلات زن و تعداد فرزندان ایدهآل همبستگی قوی در سطح 99درصد وجود دارد و باروری در شهرها بیش از روستاهاست. از نظر تعداد فرزندان ایدهآل نیز بین شهر و روستا تفاوت وجود دارد. بین تعداد فرزندان موجود و اشتغال زنان همبستگی وجود ندارد. بین اشتغال و نگرش در جهت ارجحیّت جنس پسر بر دختر همبستگی وجود ندارد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۸-۶۷.
ارزیابی روشهای آنالیز چندگانه و مسیری در تعیین وضعیّت باروری در ایران
سیّدمهدی سادات هاشمی
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی دانشکدهی علوم پزشکی دانشگاه تربیّت مدرّس توسّط سیّدمهدی سادات هاشمی با راهنمایی دکتر ابراهیم حاجیزاده و مشاورهی دکتر محمود محمودی در سال 1376 انجام شده است. این بررسی یک نوع مطالعهی تحلیلی است و در جمعآوری اطّلاعات از نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که نسبت زنان با سواد 49-15 ساله بیشترین تأثیر منفی را بر روی میزان باروری کل داشته است. نسبت شهرنشینی نیز به صورت منفی (ولی کمتر از نسبت زنان با سواد) تأثیر خود را بر میزان باروری کل اعمال میکند. نسبت زنان همسردار 49-15 ساله دارای تأثیر افزایشی بر میزان باروری کل میباشد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۴.
بررسی باروری استان بوشهر به طریق آنالیز مسیر و مدلسازی
مهدی رهگذر
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمار زیستی و بهداشتی با راهنمایی دکتر عبّاس سینک و مشاورهی دکتر محمود محمودی، دکتر فرشته مجلسی و دکتر پرویز کمالی در دانشکدهی بهداشت دانشگاه علوم پرشکی تهران توسّط مهدی رهگذر در سال 1363 به انجام رسیده است. هدف از این تحقیق بررسی باروری زنان با استفاده از روش آنالیز مسیر و مدلسازی است. روش بررسی مقطعی ـ تحلیلی است و دادهها به صورت تصادفی در شهر بوشهر جمعآوری شدهاند. حجم نمونه شامل 870 نفر نمونهی روستایی و 1164 نمونهی شهری است. نتایج نشان داد که 7/28 درصد در شهر و 3/29 درصد در روستا اعتقاد دارند که تولّد فرزند به دست خود انسان است. 5/1 درصد زنان شهری و 7/1 درصد زنان روستایی از روشهای پیشگیری بیاطّلاع بودند. هر زن شهری علاقمند به دنیا آوردن 4 و هر زن روستایی 7/4 فرزند بوده است. متوسّط فرزندان زنده به دنیا آمده برای گروه سنّی 40 تا 45 سال در شهر 4/8 و در روستا تقریباً 8 بوده است. سن و تعداد فرزند در این مطالعه دارای قویترین اثر بودهاند.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: 63.
بررسی شتاب باروری و ارتباط آن با برخی از متغیّرهای اقتصادی _ اجتماعی در شهر تهران
مسعود رودباری
این پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی در دانشکدهی علوم پزشکی دانشگاه تربیّت مدرّس با راهنمایی دکتر کاظم محمّد و مشاورهی دکتر زهرا پورانصاری و دکتر پرویز کمالی در سال 1368 به انجام رسیده است. نتایج تحقیق نشان داد که فاصلهی تولّدهای (اوّل و چهارم)با سنّ مادر هنگام ازدواج همبستگی منفی نشان میدهند. به طور کلّی، فاصلهی تولّدها همبستگی معنیداری با سنّ مادر در هنگام تولّد قبل نشان نمیدهند. همچنین بین فاصلهس تولّدها و سواد مادر همبستگی معنیداری مشاهده نمیشود. بین فاصلهی تولّدها و تحصیلات پدر همبستگی معناداری وجود ندارد. تعداد حاملگیهای مادر با سنّ مادر هنگام ازدواج و تحصیلات پدر و مادر همبستگی منفی نشان میدهد. مرتبهی زایمان با سنّ ازدواج مادر و تحصیلات پدر و مادر همبستگی منفی نشان میدهد.
منبع: عبّاسی شوازی 1383: 62-61.
جمعیّت و چون و چراهای آن
حبیبالله زنجانی
نگرشهای مختلف به جمعیّت ایران و افزایش و کاهش میزان رشد سالانهی آن، بُعد تازهای یافته و به دلیل اهمیّتی که به ویژه برای آیندهی کشور دارد، مورد توجّه محافل علمی و دانشگاهی قرار گرفته است. واقعیّت این است که شمار و ساختار جمعیّت هر کشوری، از جمله کشور ما، در هر زمانی از چنان اهمیّتی برخوردار است که نباید هرگز آن را از نظر دور داشت و تصوّر کرد که با یک بار اندیشیدن به جمعیّت، همهی مسایل آن در همهی زمانها و مکانها فیصله یافته و دیگر نیازی به اندیشه و اقدامی نو نخواهد بود. ایران در گذشته کشوری جمعیّتگرا بوده و مثل هر امپراطوری دیگر، علاقه به افزایش جمعیّت داشته و آن را وسیلهی قدرت و برتری میدانسته است. این فکر تنها مربوط به ایران نبوده است. شاید معروفترین گفته از این دست، بیان مائو تسوتنگ رهبر سایق چین باشد که در یک سخنرانی خطاب به مردم انقلابکردهی آن کشور گفت: "مردم! فراموش نکنید که تنها سرمایهی چین وجود هفتصد میلیون چینی است! زیرا هر چینی با دو دست برای کارکردن و یک دهان برای خوردن متولّد میشود. با یک دست میتواند دهان خود را سیر کند و با دست دیگر در خدمت انقلاب باشد". هرچند، تجربهی حکومت بر جمعیّتی انبوه به او یاد داد که 20 سال طول میکشد تا آن دستها نیرو بگیرند و اگر جامعه بتواند امکانات لازم را در اختیار آنان قرار دهد، به زحمت خواهند توانست با آن دو دست خود ، تنها شکم خویش را سیر کنند. این نکتهای بود که رهبران چین را واداشت به رغم آموزههای ایدئولوژیک خود، شدیدترین سیاستهای کنترل جمعیّت را که تاکنون در هیچ کشوری اتّخاذ نشده به اجرا بگذارند و از آن به عنوان یکی از فرصتهای ضروری برای توسعهی کشور و تبدیل آن به ابرقدرتی رقابتناپذیر استفاده کنند.
نظری گذرا به کارنامهی مشترک پژوهش و آموزش جمعیّتشناسی
حبیبالله زنجانی
اشاره
كنفرانس ملّي "پژوهش اجتماعي و فرهنگي در جامعه‌ي ايران" طيّ روزهاي پنجم و ششم دي ماه ۱۳۸۹ در محلّ دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار شد. ميزگرد پژوهش‌هاي جمعيّتي يكي از ميزگردهاي كنفرانس ملّي "پژوهش اجتماعي و فرهنگي در جامعه‌ي ايران" بود كه در روز پنجم دي ماه 1389 از ساعت 15 تا 17 در محلّ سالن ابن‌خلدون دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار شد. اين ميزگرد با مديريّت دكتر شهلا كاظمي‌پور معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيّتي آسيا و اقيانوسيه و حضور دكتر حبيب‌اللّه زنجاني رياست انجمن جمعيّت‌شناسي ايران، دكتر سيّدمحمّد سيّدميرزايي، دكتر فريده فراهاني، دكتر محمود مشفق، آقاي نادر مطيع حق‌شناس و دكتر محمّد ميرزايي برگزار شد. در این جلسه ابتدا جناب آقای دکتر میرزایی به ارایهی سخنانی دربارهی سوابق جمعیّتشناسی در ایران پرداختند، سپس دکتر حبیباللّه زنجانی در بحثی با عنوان "نظری گذرا به کارنامهی مشترک پژوهش و آموزش جمعیّتشناسی" سخنان خود را ارایه نمودند. آنگاه، آقای دکتر سیّدمحمّد سیّدمیرزائی به بحث دربارهی جمعیّت و توسعه پرداختند و سرانجام دکتر محمود مشفق دربارهی طرحها و تحقیقات جمعیّتشناسی مطالبی را عنوان کردند. در نهایت، سرکار خانم دکتر شهلا کاظمیپور به جمعبندی جلسه پرداختند. در اینجا، متن سخنرانی ارایهشده توسّط دکتر حبیباللّه زنجانی ریاست انجمن جمعیّتشناسی ایران از نظر میگذرد.
جمعيّت و جهانيشدن
سامنر جی لا کرویس و همکاران
مترجم: مریم مهرگانفر
در اين مقاله نویسنده تلاش کرده است تا نشان دهد که چگونه جهانیشدن روندهاي جمعيّتي را تحت تأثير قرار ميدهد و از سوی دیگر، روندهاي جمعيّتي چگونه بر جهانيشدن تأثير میگذارند. جمعيّتشناسان تلاش قابلتوجّهي در زمینهی اينكه چگونه نيروهاي جهاني روندهای جمعيّتي را متأثّر ميكند، چگونه گسترش سريع تكنولوژي ميزان باروري را كنترل و كاهش داده، و چگونه اشاعه سريع بينالمللي سلامت عمومي ميزان مرگومير را كاهش داده و چگونه تغيير ميزان درآمد، مشاكت زنان در بازار كار و ازدواج را تحت تأثير قرار ميدهد، صورت دادهاند. بعضي جمعيّتشناسان بر روي اين موضوع متمركزند كه چگونه افزايش جمعيّت جهان ميتواند منابع را مصرف و به تحليل ببرد، ديگران بر روي اينكه چطور جمعيّت بيشتر جهان ميتواند موج جديدي از ابداعات و نوآوريها را با توانايي جبران هزينههاي گفتهشده توليد كند، تأكيد ميكنند. اين مقاله جهانيشدن را طيّ سه دوره از سالهاي 1850 تا زمان حال بررسي ميكند و توضيح ميدهد كه بين سالهاي 1850 تا 1914 جهانيشدن اقتصاد به سمت ميزان بيسابقهاي از سرمايه، كار و يكپارچگي بازار توليد به وسيلهی كاهش قيمت تجارت دريايي و زميني رهبري شد. سهم تجارت در توليد ناخالص داخلي در بسياري مناطق به استثنای آمريكاي لاتين افزايش يافت. مهاجرت نيز به ايالات متّحده افزايش يافت، امّا با شروع جنگ جهاني اوّل يك وقفه در جهانيشدن ايجاد شد كه تأثير خود را در كار، سرمايه و يكپارچگي بازار توليد و حتّي زندگي اجتماعي مردم در بسياري از كشور ها آشكار كرد. حدود 50 تا 70 ميليون نفر كاشانهی خود را طيّ جنگ ،نسلكُشي يا قحطي از دست دادند. بعداز جنگ كشور هاي اروپايي و ژاپن شروع به تغيير و كنترل سرمايه كردند.
كارگروه تخصّصي باروري، بهداشت باروري و توسعه
بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد
باروري، بهداشت باروري و توسعه عناصر اصلي برنامه‌ي عمل كنفرانس بينالمللي جمعيّت و توسعه (1994 قاهره) و نيز به عنوان اهداف توسعه ي هزاره‌ي سازمان ملل متّحد است. با درنظر گرفتن 44 کمیسیون جمعیّت و توسعه که در روزهاي 11 تا 15 آوریل 2011 برگزار خواهد شد، بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد اقدام به سازماندهي يك گروه كارشناسي تخصّصي براي بررسي مسايل درحال‌ظهور در اين حوزه‌ها به‌ويژه تأثير توسعه بر كاهش باروري، بهبود در دسترسي به خدمات تنظيم خانواده و ساير خدمات بهداشت باروري و كاهش نابرابري در بهداشت باروری نموده است. اعضاي اين گروه كارشناسي شامل آقاي آن بلنس، رخا مهرا، تي پاول شولتز و ديويد كنينگ هستند. هر يك از اين افراد به ترتيب به ارايه‌ي سخنراني در زمينه‌ي سهم تنظيم خانواده در كاهش مرگ‌وميرهاي مادران، هدف‌مندي فقر و نابرابري جنسيّتي در بهبود بهداشت مادران، تأثيرات بلندمدّت تجربه‌ي اجتماعي در متلب، بنگلادش 1996-1974 و پيامدهاي كلان اقتصادي تنظيم خانواده خواهند پرداخت.
نتايج برآورد جمعيّت شهرستان‌هاي ايران در سال 1389
اطّلاع و آگاهي از شمار، تركيب سنّي و جنسي، توزيع جغرافيايي، وضع اشتغال و بيكاري، سواد و آموزش و ساير اطّلاعات مرتبط با جمعيّت همراه با ساير متغيّرهاي اقتصادي ـ اجتماعي از قبيل توليدات، تجارت، توزيع درآمدها و ... پايه و اساس هرگونه برنامه‌ريزي براي توسعه‌ي ملّي است، چرا كه پيش‌بيني و تدارك نيازمندي‌هاي اوّليه‌ي هر جامعه از قبيل غذا، پوشاك، مسكن، بهداشت، تعليم و تربيت، اشتغال و ... مبتني بر آمارهاي جمعيّت است. از اين جاست كه موضوع پيش‌بيني‌‌هاي جمعيّت و آگاهي از شمار و تركيب سنّي و جنسي آن در آينده اهميّت مي‌يابد. طرّاحان و دست‌اندركاران برنامه‌هاي توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي ناگزير از توجّه به روابط متقابل موجود ميان متغيّرهاي مؤثّر در رشد و توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي هستند. مهم‌ترين متغيّري كه در برنامه‌ريزي به عنوان مبناي محاسبات در نظر گرفته مي‌شود جمعيّت، دگرگوني آن در گذشته و حال و پيش‌بيني تحوّلات آن در آينده است.
شاخص‌هاي كليدي بازار كار در سرشماري سالهاي 1375 و 1385
اشاره: شاخص‌هاي كليدي بازار كار مانند نرخ بيكاري، نرخ مشاركت، عرضه جديد نيروي كار، خالص اشتغال ايجاد شده، فاصله بين نرخ‌هاي بيكاري بر حسب ويژگي‌هاي مختلف (مانند سن، جنسيت، سواد و منطقه) شاخص هايي به شمار مي‌آيند كه بيان‌كننده وضعيت و تحولا‌ت بازار كار در كشور هستند. شايان ذكر است، قبل از استفاده از اطلا‌عات آماري بايد از ميزان صحت، دقت و سازگاري آنها اطمينان كسب كرد. به عبارت ديگر، لازم است ابتدا آمارهاي يادشده مورد ارزيابي كارشناسي قرار گيرد. در اين ارتباط، قبل از انجام ارزيابي و مقايسه نتايج دو سرشماري بايد به تغييرات ايجاد شده در تعاريف اشتغال و بيكاري در سرشماري سال 1385 توجه كرد.