شاخص‌هاي كليدي بازار كار در سرشماري سال‌هاي 1375 و 1385

شاخص‌هاي كليدي بازار كار در سرشماري سال‌هاي 1375 و 1385

اشاره: شاخص‌هاي كليدي بازار كار مانند نرخ بيكاري، نرخ مشاركت، عرضه جديد نيروي كار، خالص اشتغال ايجاد شده، فاصله بين نرخ‌هاي بيكاري بر حسب ويژگي‌هاي مختلف (مانند سن، جنسيت، سواد و منطقه) شاخص هايي به شمار مي‌آيند كه بيان‌كننده وضعيت و تحولا‌ت بازار كار در كشور هستند. شايان ذكر است، قبل از استفاده از اطلا‌عات آماري بايد از ميزان صحت، دقت و سازگاري آن‌ها اطمينان كسب كرد. به عبارت ديگر، لا‌زم است ابتدا آمارهاي يادشده مورد ارزيابي كارشناسي قرار گيرد. در اين ارتباط، قبل از انجام ارزيابي و مقايسه نتايج دو سرشماري بايد به تغييرات ايجاد شده در تعاريف اشتغال و بيكاري در سرشماري سال 1385 توجه كرد. 

ادامه نوشته

بازشناسي عوامل مؤثّر در مهاجرت‌هاي روستا ـ شهري با تأكيد بر مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين

بازشناسي عوامل مؤثّر در مهاجرت‌هاي روستا ـ شهري با تأكيد بر مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين

مهدي طاهرخاني

ادبيات مهاجرت از روستا به شهر با تمركز بر مشكلات متعدّد اجتماعي و اقتصادي بيش از دهه‌هاي گذشته مورد توجّه محقّقان قرار گرفته است، امّا به رغم اين توجّه، اين ادبيات هنوز از واژه‌هاي استاندارد‌شده‌اي برخوردار نيست. تعريف مهاجرت روستايي به بسياري از جنبه‌ها و ويژگي‌هاي جمعيّت مربوط مي‌شود. در مدل نظري، حركت جمعيّت زماني مهاجرت محسوب مي‌شود كه روستاييان خانه يا بازار كار خود را ترك كرده و در جاي ديگري اسكان يابند. تقريباً در تمامي مكان‌هاي جغرافيايي مهاجرت روستاييان وزن سنگيني رادر گروه سنّي 15 تا 30 سال دارد. در اين تحقيق نقش عوامل اقتصادي و غير‌اقتصادي در مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين مطالعه و بررسي شده است. در حقيقت از هدف‌هاي مهمّ اين تحقيق درك علل و عوامل مؤثّر در ايجاد انگيزه براي مهاجرت جوانان از نواحي روستايي به شهرهاست. تجزيه و تحليل‌هاي تجربي نشان مي‌دهند كه اگرچه انگيزه‌هاي اقتصادي در مهاجرت جوانان روستايي نقش مهمّي دارند، عوامل غير‌اقتصادي نيز اثرات مستقيم بر رفتار آنان مي‌گذارند. براي مثال، تسهيلات محلّي، رضايت از محلّ سكونت، رفاه اجتماعي، استانداردهاي زندگي، نياز به پيشرفت، زندگي بهتر و هدف‌هاي ارزشي به طور معناداري انگيزه‌‌‌ي مهاجرت جوانان روستايي استان قزوين را افزايش داده‌اند. اين مقاله در نشريه‌ي "مدرّس علوم انساني"، تابستان ۱۳۸۱، شماره‌ي ۶ (۲) پياپي ۲۵)، ۶۰-۴۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي: مطالعه‌ي موردي ايران

اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي: مطالعه‌ي موردي ايران

ابوالفضل شاه‌آبادي، رقيه پوران

هدف اين مطالعه بررسي اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادي ايران طي دوره 1385-1338 با استفاده از آمار مهاجرت مغزها از ايران به ايالات متحده آمريکا است. طبق مباني تئوريکي و مطالعات تجربي، سرمايه انساني عامل بسيار مهم در رشد اقتصادي است و مهاجرت مغزها به عنوان يک نقص درتشکيل سرمايه انساني، مي تواند بر رشد اقتصادي تاثير معکوس داشته باشد. نتايج تجربي اين مطالعه بيانگر آن است که تاثير متقابل متغير مهاجرت مغزها با انقلاب اسلامي بر رشد اقتصادي منفي و بسيار معني دار است. به عبارت ديگر مهاجرت مغزها نقش فوق العاده مهم و درعين حال بازدارنده در توليد و رشد اقتصادي ايران دارد. هم‌چنين در کنار عامل توليد نيروي کار، انباشت تحقيق و توسعه داخلي و خارجي و سرمايه انساني نيز که ابزارهاي بسيار مهم حصول به اقتصاد دانش محور مي باشند، درتابع توليد اقتصاد ايران اثر مثبت و مستقيم دارند و بجز متغير انباشت تحقيق و توسعه خارجي که اثر معناداري بر تابع توليد ايران ندارند، ساير متغير ها از سطح معني داري خوبي برخوردار هستند. اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهشنامه‌ي بازرگاني"، پاييز ۱۳۸۸، شماره‌ي ۱۳ (۵۲)، ۶۳-۳۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران: دلايل و پيامدها

سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران: دلايل و پيامدها

محمّد رمضانيان

سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران، يكي از مسايل مهمّ اين بخش مطرح بوده كه با توجّه به نقش بخش كشاورزي در اقتصاد ايران مي‌توان تأثير آن را در كلّ جامعه حدس زد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران در مقايسه با ساير بخش‌ها سالخورده‌تر است كه در صورت تداوم روند اين سالخوردگي وضعيّت بخش كشاورزي در آينده نگران‌كننده خواهد بود. هم‌چنين نسبت جمعيّت شاغل بالاي 60 سال بخش كشاورزي، (در سال 1375) ۱/۲۱ درصد است، در حالي كه اين رقم براي دو بخش صنعت و خدمات به ترتيب ۹/۳ و ۲/۵ درصد است. اين موضوع بدان معناست كه نسبت سالخوردگان بخش كشاورزي به ترتيب بيش از 4 و 5 برابر نسبت سالخوردگان بخش‌هاي صنعت و خدمات است .يافته‌هاي اين تحقيق هم‌چنين نشان داده است كه مهاجرت‌هاي روستا به شهر از مهم‌ترين دلايل سالخوردگي شاغلان بخش كشاورزي است. مهم‌ترين نتايجي نيز كه سالخوردگي جمعيّت بخش كشاورزي به دنبال خواهد داشت عبارت است از: كاهش بهره‌وري، به خطر‌افتادن امنيّت غذايي، وابستگي كشور به موادّ غذايي و نياز به واردات اين مواد از خارج. اين مقاله در نشريه‌ي "اقتصاد كشاورزي و توسعه"، زمستان ۱۳۸۰، شماره‌ي ۹ (۳۶)، ۲۳۶-۲۰۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش سرزمين در برنامه‌هاي قبل و بعد از انقلاب

سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش سرزمين در برنامه‌هاي قبل و بعد از انقلاب

غلام‌رضا لطيفي

سابقه‌ي طرح مقوله‌ي "آمايش سرزمين" در ايران، به سال‌هاي پيش از انقلاب بر مي‌گردد و بررسي و تجربه‌ي مطالعات نخستين آن، در دهه‌ي شصت مورد توجّه قرار گرفته است و کشور ايران در حال حاضر، بيش از شش دهه، سابقه‌ي برنامه‌ريزي را در کارنامه‌ي خود دارد. فکر آمايش سرزمين در ايران، در اواخر سال 1345، در مؤسّسه‌ي مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران، طيّ گزارشي با عنوان مسأله‌ي افزايش جمعيّت تهران و نگاهي پيرامون سياست عمران کشوري مطرح شد که در آن هدف آمايش سرزمين "جلوگيري از افزايش جمعيّت تهران" و "تسريع توسعه‌ي اقتصادي سراسر کشور با ايجاد فعّاليت‌هاي جديد در مناطق مختلف..." عنوان شده بود. در دوران انقلاب، مطالعات طرح پايه‌ي آمايش سرزمين اسلامي در نيمه‌ي نخست دهه‌ي 70ـ1360 به وسيله‌ي دفتر برنامه‌ريزي منطقه‌اي سازمان برنامه و بودجه شکل گرفت. در اين مقاله، سعي ما بر اين است تا سير تحوّل برنامه‌هاي آمايش  سرزمين را از ابتداي شکل‌گيري برنامه‌هاي آمايش يعني از برنامه‌ي پنجم عمراني قبل از انقلاب تا برنامه‌ي چهارم توسعه‌ي بعد از انقلاب مورد توجّه قرار دهيم و ببينيم آيا اين برنامه‌ها به مرحله‌ي عمل رسيده‌اند يا خير. روش ما در اين مقاله، مطالعات کتاب‌خانه‌اي مبتني بر اسناد موجود در سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي بوده است.

 اين مقاله در نشريه‌ي "برنامه‌ريزي رفاه و توسعه‌ي اجتماعي"، شماره‌ي ۱، زمستان ۱۳۸۸، صص ۱۴۷-۱۱۱ چاپ شده است.

پنج چالش آينده‌ي اقتصاد ايران

پنج چالش آينده‌ي اقتصاد ايران

مسعود نيلي

دكتر مسعود نيلي از اقتصاددانان مطرح كشور و طرّاح برنامه‌ي سوم توسعه با انتشار مقاله‌ي تحليلي نسبتاً مفصّلي، ضمن به تصوير‌كشيدن چالش‌هاي آينده‌ي اقتصاد ايران در حوزه‌ي اشتغال، بي‌رونقي، يارانه‌ها و واردات چيني نسبت به عدم‌ توجّه لازم به اين چالش‌ها هشدار داد. وي ضمن اشاره به ضرورت توجّه به ملاحظات "آينده‌نگري" در حوزه‌ي سياست‌گذاري، بر اين نكته انگشت گذاشته است كه اثرات بسياري از وقايع با تأخير ظاهر مي‌شود و در زمان بروز اين اثرات، سياست‌گذاران تنها مي‌توانند حالتي انفعالي داشته باشند. به اعتقاد دكتر نيلي، نگاه به آينده از منظر زمان حال، اين امكان را مي‌دهد كه در مواجهه با پديده‌ها، ابتكار عمل داشته باشيم و از بروز مشكلات غيرقابل كنترل جلوگيري كنيم. به باور نيلي آنچه اهميّت "آينده‌نگري" را مضاعف مي‌كند، امكان بررسي احتمال وقوع چند پديده به صورت هم‌زمان است. بنابراين، در وضعيّتي كه احتمال دارد چند پديده‌ي اجتماعي در آينده با هم‌زماني مواجه شوند، آينده‌نگري اين امكان را در اختيار مي‌گذارد كه اثرات هم‌افزايي آن‌ها بر همديگر از قبل مورد بررسي قرار گيرد.

ادامه نوشته

نتايج طرح آمارگيري نيروي كار (بهار 1389)

نتايج طرح آمارگيري نيروي كار (بهار 1389)

 اشتغال و بيكاري از موضوعات مهم اقتصاد هر كشوري است. افزايش اشتغال و كاهش بيكاري يكي از شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي جوامع است. طرح آمارگيري نيروي كار با هدف برآورد شاخص‌هاي نيروي كار به صورت فصلي و سالانه و هم‌چنين تغييرات آن در كلّ كشور و نقاط شهري و روستايي و تغييرات سالانه‌ي آن با روش نمونه‌گيري چرخشي در فصل‌هاي مختلف سال اجرا مي‌شود. اين طرح براي اوّلين بار در سال 1384 اجرا شد و پس از آن در ماه مياني هر فصل اجرا شده است. گزارش پيوست، چكيده‌ي طرح مذكور در سه‌ماهه‌ي اوّل سال 1389 مي‌باشد.

ادامه نوشته

پاسخ‌هاي جمعيّت‌شناختي به تغييرات ناگهاني اقتصادي و محيطي

پاسخ‌هاي جمعيّت‌شناختي به تغييرات ناگهاني اقتصادي و محيطي

مجموعه‌ي مقاله‌هاي سمينار اتّحاديه‌ي بين‌المللي مطالعات علمي جمعيّت (IUSSP) با عنوان "پاسخ‌هاي جمعيّت‌شناختي به تغييرات ناگهاني اقتصادي و محيطي" كه در روزهاي 21 تا 23 ماه مه 2009 در ژاپن برگزار شد، به صورت آنلاين در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. اين مجموعه مقاله‌ها، در قالب پي دي اف و در 317 صفحه مشتمل بر شانزده مقاله در حوزه‌هاي مختلف جمعيّتي سازمان يافته است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مجموعه به صورت فشرده، اينجا كليك كنيد. چنانچه قصد نداريد فايل كامل اين مجموعه از مقاله‌ها را داونلود كنيد، بر روي لينك كليك كنيد تا از عنوان مقاله‌هاي چاپ‌شده در اين مجموعه اطّلاع حاصل نماييد. وقتي مقاله‌ي مورد نظرتان را انتخاب نموديد، روي عنوان آن كليك كنيد و به اين ترتيب، آن را بر روي رايانه‌ي شخصي خود ذخيره كنيد.

نسبت جمعیّت در سنّ کار بالاترین میزان در تاریخ جمعیّتی کشور

نسبت جمعیّت در سنّ کار بالاترین میزان در تاریخ جمعیّتی کشور

عضو هیأت علمی مرکز مطالعات و پژوهش‌های آسیا و اقیانوسیه درباره‌ي تغییر و تحوّل جدید در ساختار سنّی جمعیّت کشور گفت: در دهه‌ي اخیر بر اثر کاهش باروری، تغییرات جدید در ساختار سنّی جمعیّت ایران ایجاد شده است. به گزارش روابط عمومی این مرکز، به گفته‌ي محمود مشفق در مقایسه با دهه‌ي گذشته جمعیّت در گروه‌های سنّی زیر 15 سال بسیار کاهش یافته و به 25 درصد رسیده است، درحالی‌که جمعیّت 15 تا 64 ساله رشد بالایی پیدا کرده و به 70 درصد رسیده است. مشفق اضافه کرد: این تحوّل جمعیّتی حاکی از آن است که در دهه‌ي جاری و دهه‌ي آینده نسبت جمعیّت در سنّ کار و فعّالیت، به بالاترین میزان در تاریخ جمعیّتی کشور خواهد رسید که این تغییر از سوی جمعیّت‌شناسان به‌ عنوان فرصت جمعیّتی یا پنجره‌ي جمعیّتی یاد می‌شود. به گفته‌ي وی برخی جمعیّت‌شناسان جهان اعلام کرده‌اند که بخش مهمّی از موفّقیت تحوّل اقتصادی شرق آسیا مربوط به پنجره‌ي جمعیّتی این منطقه بوده است. وی اضافه کرد: آنچه مسلّم است، مدیریّت و سامان‌دهی کلان پنجره‌ي جمعیّتی، وظیفه و رسالت شگرفی است که برعهده‌ي مدیران ارشد کشور است و می‌توان گفت تهدید‌آمیز‌بودن یا فرصت‌بودن پنجره‌ي جمعیّتی کشور تا حدود زیادی به نگرش و عملکرد دولت در برخورد با آن بستگی دارد.

ادامه نوشته

نگاهی جامعه‌شناختی به مسئله‌ي جمعیّت

نگاهی جامعه‌شناختی به مسئله‌ي جمعیّت

ناصر فكوهي

بحث "جمعیّت مطلوب" یکی از مباحثی است که در تاریخ علوم اجتماعی پیشینه‌ای دراز‌مدّت و پُرتنش دارد: مناقشه در این زمینه عمدتاً به رویکرد نسبت به "افزایش جمعیّت" باز می‌گشته است که از لحاظ تاریخی در شخصیّت و استدلال‌های مالتوس و پس از او در مکتب مالتوسی و نو‌مالتوسی متمرکز شده است. در این رویکرد، با  تأکیدی مبالغه‌آمیز، جمعیّت و کنترل آن به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه مطرح می‌شد و مالتوس حتّی معتقد بود که دولت باید از هر گونه کمک به اقشار فقیر  نیز پرهیز کند زیرا این اقشار به شدّت تمایل به رشد جمعيّت داشته و با بالا‌رفتن جمعیّت فقرا تمام جامعه به خطر می‌افتد. بسیاری از جامعه‌شناسان طبعاً از ابتدا با نظریات مالتوسی و نو‌مالتوسی نیز مخالف بودند زیرا معتقد بودند این نظرات به سلسله‌مراتبی‌شدن هر چه بیش‌تر جوامع انسانی و بالا‌رفتن فاصله‌ي موقعیّت‌های مادّی مردم و در نتیجه افزایش خطر تنش‌های اجتماعی منجر می‌شود. امّا به هر حال، بعدها رویکردهای مالتوسی به مباحث جمعیّتی میان کشورهای توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه و لزوم کنترل جمعیّت گروه دوّم، و درون خود کشورهای توسعه‌یافته، به رابطه‌ي نرخ زاد ولد و رشد جمعیّت بالای مهاجران ریشه گرفته از کشورهای فقیر (یا گروه‌های "اقلیّت رنگین‌پوست" در برخی از کشورها نظیر آمریکا) در برابر رشد جمعیّت محدود سفید‌پوستان نیز کشیده شد، و به دنبال خود سیاست‌گزاری‌های خطرناکی را  همراه آورد که پتانسیل  برنامه‌ریزی‌های آپارتایدی را ممکن می‌کرد. جامعه‌شناسان مخالف  امّا، عمدتاً از این استدلال حرکت می‌کردند که کنترل جمعیّت به خودی خود نمی‌تواند ابزاری برای توسعه باشد مگر آن‌که با مجموعه‌ای از ابزارهای حمایت‌کننده‌ي دولتی برای اقشار فقیر همراه باشد. در واقع، بحث جامعه‌شناسان آن بود که به جای رویکرد‌های الزام‌آور و خطرناک مالتوسی، بهتر است اقشار  شکننده‌ي جوامع و جوامع شکننده در نظام جهانی به موقعیّت‌های پُر‌ثبات‌تری دست بیابند زیرا برای این اقشار داشتن کودکان بیش‌تر اغلب راه حلّی است برای جبران شکنندگی موقعیّت‌هاي شغلی، اقتصادی و اجتماعی‌شان.

ادامه نوشته

نرخ باروري و ميزان مشارکت زنان در نيروي کار: مطالعه‌ي موردي کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا

نرخ باروري و ميزان مشارکت زنان در نيروي کار: مطالعه‌ي موردي کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا

ميثم موسايي، نادر مهرگان، روح‌اللّه رضايي

چكيده

امروزه پرداختن به موضوعات زنان، مطالعه‌ي نقش آنان در اجتماع و نحوه‌ي اثرگذاري و اثرپذيري آنان از متغيّرهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي مورد توجّه و استقبال فراواني قرار گرفته است. مطالعه‌ي آمارهاي موجود در اين زمينه نيز بيانگر توجّه بيش‌تر جوامع به اين گروه اجتماعي و مشارکت بيش‌تر آنان در عرصه‌هاي مختلف است؛ به طوري که شاهد افزايش مشارکت زنان در نيروي کار و کاهش در نرخ‌هاي باروري مي‌باشيم. از اين رو با توجّه به اهميّت موضوع، در اين مقاله به تبيين رابطه‌ي علّي بين نرخ باروري و نيروي کار زنان پرداخته شده است. گروه کشورهاي مورد مطالعه کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا هستند. هم چنين اين مطالعه طيّ دوره 1980-2004 صورت گرفته است. در اين زمينه مي‌توان به دو ديدگاه موجود اشاره نمود. در ديدگاه اوّل، اعتقاد بر کاهش ميزان مشارکت زنان در نيروي کار در اثر افزايش نرخ‌هاي باروري است، امّا در ديدگاه دوّم، افزايش ميزان مشارکت زنان در نيروي کار موجب کاهش نرخ‌هاي باروري مي‌شود. به منظور مطالعه‌ي اين دو ديدگاه از آزمون علّيّتي هيسائو استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهند که در کشورهاي مورد مطالعه از جمله ايران، رابطه‌ي علّي دوطرفه برقرار است بدين معنا که افزايش در نرخ‌هاي باروري مي‌تواند موجب کم‌شدن نيروي کار زنان و در نتيجه کاهش مشارکت آنان در نيروي کار شود. از سوي ديگر، با افزايش اشتغال زنان و حضور بيش‌تر آنان در عرصه‌هاي اقتصادي، نرخ‌هاي باروري نيز کاهش خواهد يافت. اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهش زنان"، دوره‌ي ۸، شماره‌ي ۲، تابستان ۱۳۸۹، صص ۶۸-۵۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد.

نقش ساختار جمعيّتي ايران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نيروي انساني

نقش ساختار جمعيّتي ايران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نيروي انساني

حسن افراخته

 اين مطالعه با تكيه بر مطالعه‌ي ميداني و استفاده از منابع و مآخذ بعد از معرّفي ويژگي‌هاي جمعيّت متناسب، ساختار جمعيّتي ايران را با حدّ مطلوب جمعيّت مورد مقايسه قرار مي‌دهد تا تنگناهاي آن در روند توسعه مشخّص گردد. آن‌گاه نقش آموزش نيروي انساني در اين بي‌تناسبي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد. در پايان نقطه‌نظرهاي اصلاحي ارايه خواهد شد. اين مقاله در نشريه‌ي دانشكده‌يادبيان و علوم انساني 36-11 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اینجا کلیک کنید.

اشتغال زنان در ایران؛ دورنما، چالش‌ها

اشتغال زنان در ایران؛ دورنما، چالش‌ها
 
نیلوفر برکت

در دو قرن اخیر، جهان، شاهد پدیده اجتماعی ـ اقتصادی جدیدی به نام مشارکت زنان در بازار کار بوده است. این رخداد، پیامد تغییر و تحوّلات اساسی در رویکردهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع بشری به مسئله زنان و کار بوده است. در کل، دو سوم کارهای انجام شده در جهان را زنان ـ‌‌که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهندـ، به عهده دارند. چنانچه به استعدادهای بالقوّه این پتانسیل قوی ـ‌که انواع مختلف کارها را چه به صورت رسمی و چه غیررسمی انجام می‌دهندـ‌، توجّه شود، می‌تواند آن را به یکی از بزرگ‌ترین منابع سرمایه‌گذاری برای کشورهای در حال توسعه تبدیل کند.

ادامه نوشته

جمعیّت متناسب و توسعه

جمعیّت متناسب و توسعه

غلام رضا پرهیزگار

قرن بیستم، آبستن نظریاتی مختلف در باب توسعه است. درباره این نظریات، میزان اعتبار آنها و پیامدهایشان، سخن، بسیار رفته است. دیگر آن که در توسعه به اموری مختلف توجه کرده اند و رابطه آنها را با توسعه سنجیده اند. از جمله این امور، «جمعیت» است که برنامه ریزان توسعه، اگر شناخت درستی از آن و پیامدهایش آن نداشته باشند، نمی توانند به الگویی مناسب برای توسعه دست یابند. در این باره، مبحث «جمعیت متناسب» را مطرح کرده اند که ما در این مقاله، تلاش می کنیم تصوّری از «جمعیت متناسب» ارائه دهیم؛ امّا پیش از آن به توضیحی درباره ارتباط میان جمعیت و توسعه می پردازیم.

ادامه نوشته

تأثير توسعه‌ي اقتصادي و آموزش بر تعداد اعضاي خانواده

تأثير توسعه‌ي اقتصادي و آموزش بر تعداد اعضاي خانواده

سيّدحسين امامي

چكيده

در حالي‌كه كشورهاي داراي رشد پايين و يا منفي جمعيّت، سياست‌هاي تشويقي را براي افزايش تعداد فرزندان خانواده‌ها در نظر گرفتند، در كشورهاي داراي رشد بالاي جمعيّت دولت‌ها سياست‌هاي مختلفي را براي كاهش رشد جمعيّت در نظر گرفته‌اند. بهترين عامل براي پايين‌آوردن رشد جمعيّت در كشورها توسعه‌نيافته چيست؟ اين سئوالي است كه در اين نوشتار با بيان سير تاريخي روش‌هاي مختلف مورد استفاده به آن‌ها پاسخ داده مي‌شود. اين مقاله در ستون توسعه‌ي اقتصادي روزنامه‌ي سرمايه چاپ شده است. براي دسترسي به متن كامل مقاله، لينك زير را كليك كنيد.

http://www.aftab.ir/articles/economy_marketing_business/economic_development/c2c1208081068p1.php

خوداتکايي اقتصادي زنان روستايي و تبيين عوامل اقتصادي موثر بر آن

خوداتکايي اقتصادي زنان روستايي و تبيين عوامل اقتصادي موثر بر آن

محمدعلی اجمدی شاپورآبادی، امیرمظفر امینی

چکیده

هدف نوشتار حاضر که ماحصل انجام يک پژوهش ميداني از نوع پيمايشي است، مطالعه و ارزيابي خوداتکايي اقتصادي زنان روستايي و عوامل اثرگذار بر آن، در دو منطقه «جلگه اي» و «کويري» مرکز استان اصفهان است. دستاوردهاي پژوهش نشان مي دهد نياز مبرم خانواده، دليل اصلي اشتغال  درصد قابل توجهي از زنان روستايي است. نتايج پژوهش هم چنين مويد اين است که نزديک به نيمي از زنان فعال در حوزه اقتصاد، دريافت کننده درآمد حاصل از دست رنج خويش نبوده، حتي براي نزديک به دو سوم از زناني که دريافت کننده تمام و يا بخشي از درآمد خود هستند نيز امکان هزينه کردن درآمدشان به صورت مستقل وجود ندارد. براي زناني هم که امکان هزينه کردن درآمد حاصل از فعاليت هاي اقتصادي شان وجود دارد، به لحاظ درجه اختيارشان در هزينه کِرد درآمد بين سرفصل هاي مختلف هزينه اي  تفاوتي کاملا معني دار وجود دارد. سطح خوداتکايي نه چندان قابل اعتناي زنان منطقه پژوهش با سهم دريافتي آن ها از درآمدشان رابطه مستقيم داشته، اشتغال به فعاليت هاي اقتصادي خارج از خانه، کارفرما بودن، داشتن فعاليت هاي اقتصادي متعدد، مزدبگيري و امكان پس انداز از جمله مهم ترين عوامل موثر بر خوداتکايي آن هاست.

این مقاله در نشریه "پژوهش زنان"، دوره ۷، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۸، صص ۲۹-۷ چا شده است. برای دسترسی به فایل تن کامل مقاله به صورتپی دی اف لینک زیر را کلیک کنید.

http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/61713880401.pdf

تحوّلات نیروی انسانی و توسعه‌ي پایدار

تحوّلات نیروی انسانی و توسعه‌ي پایدار

رضا رسولی، ارژنگ امیرخسروی، محمّدجواد محمودی

چكيده

موضوع اشتغال یکی از مسائل عمده‌ي همه‌ي دولت‌مردان کشورهای جهان و پژوهشگران ذیربط است عوامل متعدّدی در اشتغال و توسعه‌ي آن مؤثّرند که شامل عوامل اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، تکنولوژیکی، برنامه‌ریزی، بهره‌وری، زیرساخت‌ها، مفاسد اجتماعی، اتوماسیون، منابع در دسترس و ... است. در بررسی وضعیّت اشتغال کشور علاوه بر این‌ها بایست مباحث شغل، فعّالیت، سمت در شغل، بیکاری و ابعاد آن، فساد وارداتی، تبهکاری‌ها و ده‌ها مبحث دیگر هم‌زما ن مورد بحث قرار گیرند. بررسی حاضر نشان می‌دهد که ابعاد بیکاری در کشور گسترده‌تر از آن چیزی است که رسماً اعلام می‌شود، عامل جمعیّت در عرضه‌ي بیش‌تر نیروی انسانی تأثیر مثبت داشته است در حالی‌که عامل میزان فعّالیت به جز در دهه‌ي 1385ـ 1375با تأثیر منفی موجب کاهش جمعیّت فعّال کشور شده است. آموزش به عنوان پل بین آموزشگاه و کارگاه، خود با مسائل عدیده‌ای روبرو است که از اهمّ آن‌ها عدم توازن بین عرضه‌ي محصولات آموزشی (فارغ‌التّحصيلان)  و تقاضای آن است. هم‌چنین کیفیّت آموزش با واقعیّت‌های کاری افراد متفاوت است که موجب وارد‌شدن ضرر و زیان بزرگی به اقتصاد کشور می‌گردد. اين بررسي نشان می‌دهد که بر خلاف روند توسعه در نقاط دیگر کارگاه‌های کوچک و متوسّط در بعد از پیروزی انقلاب افزایش یافته است.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۶، شماره‌ي ۵۹ و ۶۰، صص ۶۰-۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد. آنگاه، فايلي را كه با شمايل پي دي اف و با عنوان بخش اوّل مشخّص شده است كليك كنيد و آن را بر روي رايانه‌ي شخص‌تان ذخيره نماييد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=4&mID=1981

ارزيابي نحوه‌‌ي مديريّت توسعه در ايران

ارزيابي نحوه‌‌ي مديريّت توسعه در ايران

يارمحمّد قاسمي

چكيده

در اين مقاله به تحليل نظري يكي از مهم‌ترين مسايل مرتبط با توسعه در ايران، يعني مديريّت توسعه پرداخته‌ شده است. از آنجا كه به باور نويسنده قريب به يك قرن است كه پيشگامان مدرنيته در كشور عموماً و مديريّت توسعه بالاخص، مكتب نوسازي را آگاهانه يا غافلانه، در امر توسعه الگوي خود قرار داده‌اند، از اين رو ابتدا مباني نظري و روش‌شناختي اين مكتب را مطرح و سپس با نقد آن، به معرّفي چهارچوب نظري خود كه مبتني بر رويكرد هابرماس است پرداخته است. بر اساس اين تحليل نظري مهم‌ترين ويژگي مديريّت توسعه در ايران، تكيه بر بخش سخت‌افزاري وارداتي و غفلت از بُعد نرم‌افزاري توسعه (بُعد اجتماعي ـ سياسي و فرهنگي) است. انتخاب اين رويه، باعث گرديده كه زيست‌جهان اجتماعي تحت تسخير سيستم درآيد و به تدريج آثار زيانبار خود را به صورت افزايش آسيب‌ها و جرايم اجتماعي نشان دهد.

اين مقاله در ‌نامه‌ي "علوم اجتماعي"، بهار ۱۳۸۷، دوره‌ي ۳۳، شماره‌ي ۳۳، صص ۱۸۵-۱۶۳ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد. آن‌گاه، رو به روي عنوان مقاله‌ي مذكور، گزينه‌ي دريافت فايل را كليك كنيد و به اين ترتيب فايل مقاله را ذخيره نماييد.

http://journals.ut.ac.ir/page/issue-main-page.html?issueId=1000263

سلامت و سرمایه اجتماعی

سلامت و سرمایه اجتماعی

میرطاهر موسوی

سرمايه اجتماعي مفهومي است که در سال‌هاي اخير بيشتر به آن توجه شده است. به طور کلي در هر جامعه‌اي با چهار سرمايه مهم روبه‌رو هستيم که اين چهار نوع سرمايه شامل سرمايه مادي، سرمايه طبيعي يا فيزيکي، سرمايه انساني و نهايتا سرمايه اجتماعي است. اين چهار سرمايه در يک ارتباط ارگانيک و منظم و تنگاتنگ با هم هستند. در فرآيند تبديل اين سرمايه‌ها نسبت به هم نقش سرمايه اجتماعي نقش بسيار کليدي و مهمي است. به اين مفهوم که بشود از سرمايه مادي يا سرمايه طبيعي نوعي سرمايه اجتماعي توليد کرد يا آنکه سرمايه اجتماعي بتواند در توليد سرمايه مادي يا انساني نقش موثري ايفا کند. اين موارد نشان دهنده ارتباط مشترک اين چهار نوع سرمايه است.

ادامه نوشته

سياست‌هاي توسعه در دوران جهاني‌شدن

سياست‌هاي توسعه در دوران جهاني‌شدن

جوزف اي. استيگليتز

مترجم: كمال اطهاري

چكيده

مقاله با تأكيد بر تعريف سياست‌هاي «اجماع واشينگتني» به عنوان سياست‌هاي آزادسازي، خصوصي‌سازي و تثبيت، ناكامي اين سياست‌ها را در دو دهه‌ي اخير در آمريكاي لاتين مورد توجّه قرار مي‌دهد و تصريح مي‌نمايد، وجود رابطه‌ي ميان ناكامي‌ها و سياست‌هايي كه پي گرفته شده‌اند، مسلّم است. از منظر نويسنده، اصول اساسي "اجماع واشينگتن" به "چالشي روزافزون" خوانده شده است؛ به بيان ديگر، عنوان مي‌شود كه سياست‌هاي تثبيت، رشد اقتصادي را تأمين نمي‌كند؛ سياست‌هاي تثبيت، ثبات را نيز تضمين نمي‌كند؛ آزادسازي بازار سرمايه، نه تنها به رشد اقتصادي سريع‌تر نمي‌انجامد بلكه كشورها را در برابر مخاطرات شديد، بي‌حفاظ مي‌گذارد؛ ‌مزاياي تجارت آزاد، مشكوك‌تر از آن چيزي است كه ورد زبان طرفداران آن است؛ خصوصي‌سازي غلط، به افزايش قيمت خدمات عمومي منجر مي‌شود، و نه كاهش آن؛ و ناديده‌انگاشتن جنبه‌هاي اجتماعي و سياسي، نه تنها سياست اجتماعي نادرست، بلكه سياست اقتصادي بدي نيز بوده است. مقاله، "يك جنبه‌ي خوب جهاني‌شدن" را اين مي‌داند كه مردم كشورهاي توسعه‌يابنده مي‌توانند اختلاف بين گفته‌ها و اعمال كشورهاي شمال را مشاهده كنند. "عبرت از اشتباهات ديگران" هم يكي ديگر از مزيّت‌هاي جهاني‌شدن عنوان شده است.

ادامه نوشته