ایران در بحث تنظیم خانواده الگوی کشورهای اسلامی محسوب می­شود

ایران در بحث تنظیم خانواده الگوی کشورهای اسلامی محسوب می­شود

دکتر شهلا کاظمی­پور

معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش­های جمعیّتی آسیا و اقیانوسیه­ی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری گفت: در ایران اعتقاد عمومی به تنظیم خانواده به قدری قاطع است که سازمان ملل، ایران را الگوی کشورهای مسلمان سراسر جهان می­داند. دکتر شهلا کاظمی­پور در همایش ملّی آینده­پژوهی و مسایل خانواده در ایران، ضمن اشاره به روند جمعیّتی کشور طیّ سال­های پس از انقلاب و با اشاره به نظرات مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل در ایران، گفت: وی معتقد است در ایران احکام مذهبی، آیات و روایات با واقعیّت­های موجود تطبیق داده می­شود و تفسیری قابل­انعطاف از کنترل جمعیّت ارایه می­کند و اگر چه سقط جنین غیر قانونی است امّا همه نوع جلوگیری از بارداری مورد تشویق قرار گرفته و از حمایت مذهبی برخوردار است. وی ادامه داد: با همین روش نرخ رشد جمعیّت ایران طیّ یک دهه به کم­تر از نصف، یعنی رقم 47/1 درصد رسید و این نتیجه­ای است که هیچ کشور دیگری نتوانسته به چنین نتیجه­ی درخشانی در مدّت زمانی چنین کوتاه دست یابد. کتظکی­پور در ادامه به نقل از محمّد مصلح­الدّین (مدیر کلّ صندوق جمعیّت سازمان ملل) افزود: به باور این مدیر فرهنگی، عمده­ترین دلایل کاهش جمعیّت طیّ یک دهه در ایران، حمایت بی­نظیر مذهبی، تعهّد سیاسی و زیربنای مناسب بهداشتی بوده است که در هیچ کشوری این سه عامل با هم در یک جا جمع نمی­شوند.

ادامه نوشته

بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری با برخی از متغیّرهای اقتصادی ـ اجتماعی (تهران 1365)

بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری با برخی از متغیّرهای اقتصادی ـ اجتماعی (تهران 1365)

 گیتی ضیائیان غفّاری

 این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران به راهنمایی دکتر محمّد شریعت­پناهی و مشاوره­ی دکتر محمود محمودی، دکتر زهرا پور­انصاری و دکتر پرویز کمالی توسّط گیتی ضیائیان غفّاری در سال 1366 انجام شده است. هدف کلّی این تحقیق بررسی سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری در شهر تهران در سال 1365 است. در این پژوهش از روش مطالعه­ی مقطعی، سنّ ازدواج و سنّ شروع باروری زنانی که هنوز در طول دوران بارداری هستند، مورد بررسی قرار گرفته است. جمعیّت آماری کلیه­ی زنان متأهّل ساکن در شهر تهران است که دارای دست­کم یک فرزند باشند و واحد آماری زن متأهّلی است که دارای دست­کم  یک فرزند باشد. حجم نمونه 357 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای انتخاب شدند. نتایج نشان می­دهد که اکثر زنان ازدواج­کرده­ای که دست­کم یک بچّه دارند بی­سوادند. میانگین سنّ ازدواج در این جامعه 7/17 سال است. پایین­بودن سنّ ازدواج باعث طولانی­شدن دوران زندگی مشترک و سال­های بارداری می­شود و در نتیجه به بالا­رفتن باروری در شهر تهران منجر می­شود. میانگین سنّ شروع باروری زنان جامعه 7/19 بوده است.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: 70.

بررسی وضعیّت باروری در استان سیستان و بلوچستان

بررسی وضعیّت باروری در استان سیستان و بلوچستان

 مهناز شهرکی­پور

 این پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی توسّط مهناز شهرکی­پور و با راهنمایی دکتر کاظم محمّد و مشاوره­ی دکتر زهرا پورانصاری در دانشکده­ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1374 انجام شده است. هدف کلّی از این تحقیق تعیین میزان­های باروری اختصاصی سن و مدل ریاضی باروری می­باشد. اهداف جزئی عبارتند از: تعیین میزان­های باروری سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان سیستان و بلوچستان با استفاده از اطّلاعات نمونه­ای سال 1367 و تعیین میزان­های باروری اختصاصی سنّی به تفکیک شهر و روستا و کلّ استان و هم­چنین تعیین سطح باروری بر اساس روش نسیت  به تفکیک شهر و روستا بر اساس اطّلاعات آمارگیری جاری جمعیّت سال 1370 و اطّلاعات نمونه­ای سال 1376و در پایان تعیین مدل باروری در نقاط شهری و روستایی استان است. در این بررسی از روش­های غیرمستقیم از جمله روش گمپرتز استفاده شده است و اطّلاعات سال 1376 از روش نمونه­گیری خوشه­ای انتخاب شده­اند. نتیجه­ی این تحقیق شامل میزان­های باروری ویژه­ی سنّی و کل برای شهر و روستا و کل استان سیستان و بلوچستان بر اساس اطّلاعات سال 1376 و 1370 است که به کمک روش­های مستقیم و غیر­مستقیم انجام شده است.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۹.

تعیین ارتباط بین سنّ ازدواج و سنّ اوّلین تولّد در زنان زیر 20 سال طیّ سال 1372 در شهر تهران

تعیین ارتباط بین سنّ ازدواج و سنّ اوّلین تولّد در زنان زیر 20 سال طیّ سال 1372 در شهر تهران

 رویا شریفیان

 این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی دانشکده­ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران توسّط رویا شریفیان با راهنمایی دکتر دکتر محمود محمودی و مشاوره­ی کاظم محمّد، دکتر فرشته مجلسی و دکتر پرویز کمالی در سال 1374 انجام شده است. نوع مطالعه مقطعی ـ توصیفی و تحلیلی می­باشد. حجم نمونه 500 نفر از زنان مراجعه­کننده به دانشگاه علوم پزشکی است که به صورت تصادفی انتخاب و اطّلاعات مربوط به آن­ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. نتایج نشان می­دهد که متغیّرهای شغل مرد (کارگر و شغل آزاد) و تحصیلات زن (ابتدایی، نهضت، راهنمایی و متوسّطه) و تحصیلات مرد نیز به همین ترتیب، واحد مسکونی ( استیجاری، شخصی) سنّ ازدواج، سنّ اوّلین قاعدگی و بُعد خانوار دارای p-value  کم­تر از 37/0 بوده است و معنی­دار می­باشد. برآورد بتا برای متغیّرهای شغل مرد، تحصیلات مرد و سنّ ازدواج زن و بُعد خانوار، مثبت و برای متغیّرهای تحصیلات زن، واحد مسکونی و سنّ اوّلین قاعدگی منفی به­دست آمد که این امر ارتباط معکوس این متغیّرها را با احتمال بقاء نشان می­دهد.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۶.

پيامد كنترل شدید جمعيّت، سالخوردگي است

پيامد كنترل شدید جمعيّت، سالخوردگي است

 گفت­و­گوی سعید ارکان­زاده­ یزدی با دکتر حبیب­اللّه رنجانی

اشاره: مطلبی که از نظر می­گذرد عنوان مصاحبه­ای است که با همین عنوان در شماره­ی 1160 روزنامه­ی شرق به تاریخ 23 دی ماه 1389 چاپ شده است. دكتر حبيب‌الله زنجاني از اوّلين كساني است كه درباره­ی سالخورده­شدن جمعيّت ايران بر اثر كنترل شديد مواليد هشدار داده است. او پيش‌بيني مي‌كند اگر كنترل جمعيّت به همين ترتيب پيش برود، در يك دوره­ی 40ساله نزديك به 20 درصد جمعيّت را در مرحله­ی سالخوردگي قرار خواهند داد. به گفته­ی زنجاني پيامدهاي سالخوردگي بسيار سنگين است و تنها گروه سالمندان را دربرنمي‌گيرد بلكه اثرات سنگين‌تري را بر نظام درماني، اشتغال و سياست‌هاي تأمين اجتماعي برجا مي‌گذارد.

- هنگامي كه در اوايل دهه 60 مواليد در ايران افزايش يافت و رشد جمعيت فزوني گرفت، جامعه ايران چه وضعيتي داشت و چه مسائلي موجب افزايش جمعيت شد؟
در اوايل دهه 60 و حتي چند سال قبل از آنكه انقلاب اسلامي پيروز شد، نگرش‌هاي ديني در جامعه تقويت شد و فرصت بيشتري براي ظهور و بروز يافت. يكي از آن نگرش‌ها، فراهم شدن سهل‌تر ازدواج و به دنبال آن فرزندآوري بود. سياست‌هاي دولت در مورد توزيع كالاهاي ضروري نيز كه سهميه‌هايي را به تعداد نفرات خانوار تخصيص مي‌داد، نوعي يارانه و كمك‌هزينه‌اي بود كه مي‌توانست بخشي از بار سنگين هزينه‌هاي زندگي خانوارهاي پرعضو را تعديل كند. در كنار آنها شروع جنگ تحميلي و اعتقاد و الزام به پيروزي در آن، نياز درازمدت كشور به نيروي جوان را افزايش داد، و در حال و هوايي كه بسياري از عملكردهاي نظام قبلي نادرست اعلام شد، سياست‌هاي جمعيتي هم به محاق افتاد و سازمان مجري آن، يعني وزارت بهداشت و درمان فعاليت خود را متوقف يا بسيار محدود كرد كه همه اينها به علاوه عوامل متعدد ديگري، موجب افزايش باروري زنان و در نتيجه تعداد مواليد شد.

ادامه نوشته

ضرورت ادامه­ی کنترل جمعیّت: جاي نگراني از سالمندي نيست

ضرورت ادامه­ی کنترل جمعیّت: جاي نگراني از سالمندي نيست

حسین راغفر

اصلي‌ترين هدف از هر نوع برنامه‌ريزي اقتصادي- اجتماعي در هر جامعه‌اي نيل به توسعه (بخوانيد كسب قدرت) است كه از طريق توسعه ظرفيت‌ها و توانمند‌سازي (و در بسياري موارد كنترل) آحاد آن جامعه محقق مي‌شود. اين توانمندي مي‌تواند به اشكال مختلف متجلي شود. اما بدون ترديد توانايي غلبه بر محدوديت‌هايي كه تاثير منفي بر بهزيستي انسان‌ها دارند يك هدف عام و ‌پذيرفته‌شده در هر برنامه‌ريزي است. با اين فرض، هدف سياست‌هاي جمعيتي ارتقاي كيفيت زندگي جمعيت مورد مطالعه است. اين هدف راهنمايي اصلي براي ترغيب به رشد جمعيت يا كنترل و محدود‌سازي آن است. در بسياري از جوامع غربي به دليل رشد پايين جمعيت اين نگراني به وجود آمده است كه با سالمندي جمعيت اين جوامع و رشد پايين جمعيت به زودي اين كشور‌ها بايد تبديل به وارد‌كننده جمعيت متخصص از ساير نقاط دنيا به كشور‌هاي خود شوند. اين امر موجب نگراني سياسي، اقتصادي و اجتماعي براي اين كشورهاست. علت اين نگراني مشخص است. نيروي متخصص خارجي به دلايل مختلف نمي‌تواند نقطه اتكاي خوبي براي توسعه اقتصادي و رقابت در دنياي پيچيده آينده باشد و بنابراين مي‌تواند به نزول قدرت و جايگاه اقتصادي اين كشور منجر شود. از اين رو مي‌كوشند تا با ايجاد مشوق‌هايي جمعيت بومي خود را به باروري بيشتر ترغيب كنند. اين كشور‌ها از نظر تامين نياز‌هاي آموزش و پرورش با كيفيت مطلوب، آموزش‌هاي تخصصي و عالي، تامين خدمات سلامتي و بهداشتي مناسب، دسترسي به مسكن مكفي، ظرفيت‌هاي اشتغال براي كار شايسته مشكلي ندارند. نگراني آنها تنها كمبود نيروي انساني بومي براي تامين نياز‌هاي آينده اين جوامع است.جمعيت ايران با توجه به وضعيت اين دسته از كشور‌ها هنوز جمعيت جواني است كه جايي براي نگراني از سالمندي جمعيت حداقل تا دهه‌هاي آتي باقي نمي‌گذارد. نمودار‌هاي شماره 1و 2، تركيب جمعيتي ايران را به ترتيب در سال‌هاي 1375 و 1385 نشان مي‌دهد. جمعيت متولد دهه نخست انقلاب امروز سهم عمده‌اي از جمعيت 15 الي 64 سال جمعيت فعال كشور را تشكيل مي‌دهد.

ادامه نوشته

بررسي عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّتي مؤثّر بر باروري فرهنگيان شهرستان نهاوند

بررسي عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّتي مؤثّر بر باروري فرهنگيان شهرستان نهاوند

عبّاس شهبازی

 این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد جمعیّت­شناسی دانشکده­ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران توسّط عبّاس شهبازی و با راهنمایی دکتر محمّد میرزایی و مشاوره­ی دکتر شهلا کاظمی­پور در سال 1375 انجام شده است. شناخت عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّت‌شناختي موثّر بر باروري فرهنگيان شهرستان نهاوند مدّنظر بود. در اين تحقيق از دو روش کتابخانه­ای و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) استفاده شده است. جامعه­ی آماری کلیه­ی زنان و مردان فرهنگی شاغل در آموزش و پرورش شهرستان نهاوند بوده است. شیوه­ی انتخاب نمونه تصادفی و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 240 نفر برآورد شده است. نتیجه­ی تحقیق نشان داد میانگین فاصله­ی موالید برای کلّ جامعه­ی مورد بررسی 1/14 سال می­باشد و اکثریّت پاسخ­گویان (1/57 درصد) خواهان دو فرزند بوده­اند. هم­چنین با افزایش تحصیلات زوجین میزان باروری کاهش می­یابد. بین تحصیلات زن و تعداد فرزندان ایده­آل همبستگی قوی در سطح 99درصد  وجود دارد و باروری در شهرها بیش از روستاهاست. از نظر تعداد فرزندان ایده­آل نیز بین شهر و روستا تفاوت وجود دارد. بین تعداد فرزندان موجود و اشتغال زنان همبستگی وجود ندارد. بین اشتغال و نگرش در جهت ارجحیّت جنس پسر بر دختر همبستگی وجود ندارد.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۸-۶۷.

ارزیابی روش­های آنالیز چندگانه و مسیری در تعیین وضعیّت باروری در ایران

ارزیابی روش­های آنالیز چندگانه و مسیری در تعیین وضعیّت باروری در ایران

سیّدمهدی سادات هاشمی

 این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی دانشکده­ی علوم پزشکی دانشگاه تربیّت مدرّس توسّط سیّدمهدی سادات هاشمی با راهنمایی دکتر ابراهیم حاجی­زاده و مشاوره­ی دکتر محمود محمودی در سال 1376 انجام شده است. این بررسی یک نوع مطالعه­ی تحلیلی است و در جمع­آوری اطّلاعات از نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که نسبت زنان با سواد 49-15 ساله بیش­ترین تأثیر منفی را بر روی میزان باروری کل داشته است. نسبت شهرنشینی نیز به صورت منفی (ولی کم­تر از نسبت زنان با سواد) تأثیر خود را بر میزان باروری کل اعمال می­کند. نسبت زنان همسردار 49-15 ساله دارای تأثیر افزایشی بر میزان باروری کل می­باشد.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: ۶۴. 

بررسی باروری استان بوشهر به طریق آنالیز مسیر و مدل­سازی

بررسی باروری استان بوشهر به طریق آنالیز مسیر و مدل­سازی

مهدی رهگذر

 این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمار زیستی و بهداشتی با راهنمایی دکتر عبّاس سینک و مشاوره­ی دکتر محمود محمودی، دکتر فرشته­ مجلسی و دکتر پرویز کمالی در دانشکده­ی بهداشت دانشگاه علوم پرشکی تهران توسّط مهدی رهگذر در سال 1363 به انجام رسیده است. هدف از این تحقیق بررسی باروری زنان با استفاده از روش آنالیز مسیر و مدل­سازی است. روش بررسی مقطعی ـ تحلیلی است و داده­ها به صورت تصادفی در شهر بوشهر جمع­آوری شده­اند. حجم نمونه شامل 870 نفر نمونه­ی روستایی و 1164 نمونه­ی شهری است. نتایج نشان داد که 7/28 درصد در شهر و 3/29 درصد در روستا اعتقاد دارند که تولّد فرزند به دست خود انسان است. 5/1 درصد زنان شهری و 7/1 درصد زنان روستایی از روش­های پیشگیری بی­اطّلاع بودند. هر زن شهری علاقمند به دنیا آوردن 4 و هر زن روستایی 7/4 فرزند بوده است. متوسّط فرزندان زنده به دنیا آمده برای گروه سنّی 40 تا 45 سال در شهر  4/8 و در روستا تقریباً 8 بوده است. سن و تعداد فرزند در این مطالعه دارای قوی­ترین اثر بوده­اند.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: 63.

بررسی شتاب باروری و ارتباط آن با برخی از متغیّرهای اقتصادی _ اجتماعی در شهر تهران

بررسی شتاب باروری و ارتباط آن با برخی از متغیّرهای اقتصادی _ اجتماعی در شهر تهران

مسعود رودباری

این پایان­نامه در مقطع کارشناسی ارشد آمارهای حیاتی در دانشکده­ی علوم پزشکی دانشگاه تربیّت مدرّس با راهنمایی دکتر کاظم محمّد و مشاوره­ی دکتر زهرا پورانصاری و دکتر پرویز کمالی در سال 1368 به انجام رسیده است. نتایج تحقیق نشان داد که فاصله­ی تولّدهای (اوّل و چهارم)با سنّ مادر هنگام ازدواج همبستگی منفی نشان می­دهند. به طور کلّی، فاصله­ی تولّدها همبستگی معنی­داری با سنّ مادر در هنگام تولّد قبل نشان نمی­دهند. هم­چنین بین فاصله­س تولّد­ها و سواد مادر همبستگی معنی­داری مشاهده نمی­شود. بین فاصله­ی تولّد­ها و تحصیلات پدر همبستگی معناداری وجود ندارد. تعداد حاملگی­های مادر با سنّ مادر هنگام ازدواج و تحصیلات پدر و مادر همبستگی منفی نشان می­دهد. مرتبه­ی زایمان با سنّ ازدواج مادر و تحصیلات پدر و مادر همبستگی منفی نشان می­دهد.

منبع: عبّاسی شوازی 1383: 62-61.

جمعیّت و چون و چراهای آن

جمعیّت و چون و چراهای آن

 حبیب­الله زنجانی

 نگرش­های مختلف به جمعیّت ایران و افزایش و کاهش میزان رشد سالانه­ی آن، بُعد تازه­ای یافته و به دلیل اهمیّتی که به ویژه برای آینده­ی کشور دارد، مورد توجّه محافل علمی و دانشگاهی قرار گرفته است. واقعیّت این است که شمار و ساختار جمعیّت هر کشوری، از جمله کشور ما، در هر زمانی از چنان اهمیّتی برخوردار است که نباید هرگز آن را از نظر دور داشت و تصوّر کرد که با یک بار اندیشیدن به جمعیّت، همه­ی مسایل آن در همه­ی زمان­ها و مکان­ها فیصله یافته و دیگر نیازی به اندیشه و اقدامی نو نخواهد بود. ایران در گذشته کشوری جمعیّت­گرا بوده و مثل هر امپراطوری دیگر، علاقه به افزایش جمعیّت داشته و آن را وسیله­ی قدرت و برتری می­دانسته است. این فکر تنها مربوط به ایران نبوده است. شاید معروف­ترین گفته از این دست، بیان مائو تسوتنگ رهبر سایق چین باشد که در یک سخنرانی خطاب به مردم انقلاب­کرده­ی آن کشور گفت: "مردم! فراموش نکنید که تنها سرمایه­ی چین وجود هفتصد میلیون چینی است! زیرا هر چینی با دو دست برای کارکردن و یک دهان برای خوردن متولّد می­شود. با یک دست می­تواند دهان خود را سیر کند و با دست دیگر در خدمت انقلاب باشد". هرچند، تجربه­ی حکومت بر جمعیّتی انبوه به او یاد داد که 20 سال طول می­کشد تا آن دست­ها نیرو بگیرند و اگر جامعه بتواند امکانات لازم را در اختیار آنان قرار دهد، به زحمت خواهند توانست با آن دو دست خود ، تنها شکم خویش را سیر کنند. این نکته­ای بود که رهبران چین را واداشت به رغم آموزه­های ایدئولوژیک خود، شدیدترین سیاست­های کنترل جمعیّت را که تاکنون در هیچ کشوری اتّخاذ نشده به اجرا بگذارند و از آن به عنوان یکی از فرصت­های ضروری برای توسعه­ی کشور و تبدیل آن به ابرقدرتی رقابت­ناپذیر استفاده کنند.

ادامه نوشته

كارگروه تخصّصي باروري، بهداشت باروري و توسعه

كارگروه تخصّصي باروري، بهداشت باروري و توسعه

بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد

باروري، بهداشت باروري و توسعه عناصر اصلي برنامه‌ي عمل كنفرانس بين‌المللي جمعيّت و توسعه (1994 قاهره) و نيز به عنوان اهداف توسعه ي هزاره‌ي سازمان ملل متّحد است. با درنظر گرفتن 44 کمیسیون جمعیّت و توسعه که در  روزهاي 11 تا 15 آوریل 2011 برگزار خواهد شد، بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد اقدام به سازماندهي يك گروه كارشناسي تخصّصي براي بررسي مسايل درحال‌ظهور در اين حوزه‌ها به‌ويژه تأثير توسعه بر كاهش باروري، بهبود در دسترسي به خدمات تنظيم خانواده و ساير خدمات بهداشت باروري و كاهش نابرابري در بهداشت باروری نموده است. اعضاي اين گروه كارشناسي شامل آقاي آن بلنس، رخا مهرا، تي پاول شولتز و ديويد كنينگ هستند. هر يك از اين افراد به ترتيب به ارايه‌ي سخنراني در زمينه‌ي سهم تنظيم خانواده در كاهش مرگ‌وميرهاي مادران، هدف‌مندي فقر و نابرابري جنسيّتي در بهبود بهداشت مادران، تأثيرات بلندمدّت تجربه‌ي اجتماعي در متلب، بنگلادش 1996-1974  و پيامدهاي كلان اقتصادي تنظيم خانواده خواهند پرداخت.

بررسي عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّتي مؤثّر بر سطح باروري در ميان زنان 49-15ساله‌ي داراي همسر ساكن

بررسي عوامل اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّتي مؤثّر بر سطح باروري در ميان زنان 49-15ساله‌ي داراي همسر ساكن در حاشيه‌ي شهر مشهد (منطقه‌ي قلعه ساختمان)

 غلام‌رضا حسني‌درميان

اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد ميرزايي و مشاوره‌ي دكتر محمّد جهانفر در گروه جمعيّت‌شناسي دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران توسّط غلام‌رضا حسني درميان در سال 1375 به انجام رسيده است. در این پژوهش به  شناخت عوامل تاثيرگذار بر سطح باروري در ميان خانوارهاي حاشيه شهر مشهد (منطقه قلعه ساختمان) پرداخته شده .بدين منظور  با اين هدف ابزار مناسب را پرسشنامه در نظر گرفته شده.  حجم نمونه 303نفر به روش نمونه گیری خوشه ای که از میان 2500خانوار انتخاب شدند.نتایج نشان داد بین سطح تحصیلات،فاصله بین فرزندان وشاخص استفاده از وسایل پیشگیری از باروری و سطح باروری رابطه معکوس وجود دارد و میان سن زن در هنگام ازدواج و در حال حاضر ،سطح شغلی مردان ، در آمد خانوار وطول دوران باروری  رابطه مثبت وجود دارد.همچنین بین ترجیح جنسی از نظر زنان و اشتغال زنان  با سطح باروری رابطه معنی‌داری مشاهده نشد.

 منبع: عبّاسي شوازي 1383: 56-55.

مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران با نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها (سقط جنین، مرده‌زایی و زنده‌زایی) در زا

مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران با نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها (سقط جنین، مرده‌زایی و زنده‌زایی) در زایشگاه بیمارستان ولی عصر (عجّ‌الله) تهران

گیتی خوشه‌مهری

اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد آموزش بهداشت با راهنمايي دكتر حسن افتخار اردبيلي و مشاوره‌ي دكتر فرشته مجلسي، دكتر بهمن نیک‌پور و دكتر پرویز کمالی و توسّط گيتي خوشه‌مهري در سال 1369 در گروه بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران به انجام رسيده است. در این پژوهش به مقایسه‌ي آگاهی و رفتار باروری مادران دو گروه شاهد و مورد با توجّه به نتیجه‌ي حاملگی آن‌ها و سنجش ارتباط آن‌ها با چند شاخص اجتماعی، جمعیّتی مادران از قبیل سواد، شغل، سن و تعداد فرزند می‌باشد. از روش توصیفی ـ تحلیلی و هم‌چنین یک بررسی اپیدميولوژیک و مورد شاهدی گذشته‌نگر بهره برده شده است. با ابزار پرسشنامه جامعه‌ي آماری زنان حامله مراجعه‌کننده برای ختم حاملگی  بوده و به طور تصادفی 400 نمونه با احتساب سهمیه برگزیده شده است. مادران گروه مورد 33 درصد بی‌سواد بودند. در رابطه با تعداد فرزندان زنده‌ي مادران دو گروه شاهد و مورد و نتیجه آن‌ها از آزمون کای اسكور رابطه‌ي معنی‌دار نشان داده شده است. مادران گروه مورد، تعداد فرزندان بیش‌تری داشته‌اند. می‌توان نتیجه گرفت افزایش موارد سقط‌جنین و مرده‌زایی در افزایش تعداد حاملگی‌ها تأثیر مستقیمی داشته است.

منبع: عبّاسي شوازي 1383: 58-57.

بررسي علل تمايل و عدم تمايل زنان به باروري: مطالعه‌ي موردي شهر تفت

بررسي علل تمايل و عدم تمايل زنان به باروري: مطالعه‌ي موردي شهر تفت

محمّدکاظم رحیمی‌نژاد

 اين مقاله در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد ميرزايي و مشاوره‌ي خانم دكتر شهلا كاظمي‌پور در گروه جمعيّت‌شناسي دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران در سال 1372 توسّط محمّدکاظم رحیمی‌نژاد به انجام رسيده است. هدف این بررسی، شناخت عوامل مؤثّر بر تمایل زنان 44-15 ساله‌ي متأهّل به باروری و داشتن فرزندان دلخواه بیش‌تر در مقابل مؤثّر بر توقّف این تمایل به منظور به کاربردن آن در برنامه‌ریزی‌های مربوط به کنترل موالید و تنظیم خانواده است. روش تحقیق پیمایش است. جامعه‌ي آماری شامل کلیه‌ي زنان واقع در سنین 15 تا 44 ساله‌ي ساکن در شهر تفت است.حجم جمعيّت آماری 260 نفر تعيين شد كه با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. بر پايه‌ي اين بررسي سطح تحصیلات زنان متمایل به باروری، بالاتر از زنانی بوده است که به باروری تمایلی نشان نداده‌اند و درصد زنان شاغل در بین زنان گروه اوّل بیش‌تر از زنانی بوده است که تمایلی به باروری نداشته‌اند. حدود 62 درصد از زنان فرزندان را مانع ارتقاء اجتماعی ندانسته‌اند. دو متغیّری که یش‌ترین تأثیر را بر تمایل و عدم‌تمایل به باروری زنان داشته‌اند، تعادل جنسی فرزندان و دست‌یابی به فرزندان مطلوب بوده است.

 منبع: عبّاسي شوازي 1383: 59.

اهداف و برنامه‌ها: نقش زنان در سياست‌هاي جمعيّتي ايران

اهداف و برنامه‌ها: نقش زنان در سياست‌هاي جمعيّتي ايران

هما هودفر

مترجم: سيّدرضا شاكري

چكيده
در اين مقاله، مؤلف ضمن اشاره به ويژگيهاي اصلي سياستهاي جمعيتي در ايران، به تفكيك دو دوره مختلف در امر سياستگزاري از يكديگر مي‏پردازد. دوره اول زماني را شامل مي‏شود كه دولت اسلامي در ايران مطابق درك سنتي از آموزه‏هاي ديني به ترويج و تأييد ازدياد تعداد نفوس مي‏پردازد. دومين دوره، در پي استوار شدن مباني حكومت و رخ نمودن مشكلات زمامداري به منظور فراهم آوردن جامعه‏اي مطلوب براي شهروندان - جامعه‏اي كه از حيث كار، ازدواج، مسايل اقتصادي و فرهنگي در وضعيت خوبي قرار داشته باشد - آغاز مي‏شود. در اين دوره است كه ديدگاه اسلامي در زمينه سياست جمعيتي به خوبي با شرايط و مقتضيات زماني سازگار شده و شاهد تقريري نوين از سياست جمعيتي اسلامي مي‏باشيم كه در آن امر كنترل مواليد، پذيرفته شده و مورد تأييد است.

ادامه نوشته

مطالعه‌ي تطبیقی باروری معلّمین و کارگران در شهر نیشابور

مطالعه‌ي تطبیقی باروری معلّمین و کارگران در شهر نیشابور

 غلام‌علی حجّتی شرق

 اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد میرزایی و مشاوره‌ي دكتر اسماعیل مجدآبادی و دكتر کریم منصورفر در گروه جمعيّت‌شناسي دانشكده‌ي علوم اجتماعي دانشگاه تهران توسّط غلام‌علی حجّتی شرق در سال 1371 به انجام رسيده است. این مطالعه به منظور بررسي تفاوت‌هاي باروری کارگران و فرهنگیان شهر نیشابور انجام شده است. روش تحقیق پیمایشی است. تعداد نمونه 298 نفر از زنان و مردان متأهّل 15 سال به بالا مي‌باشد كه با روش نمونه‌گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شده‌اند. به طور کلّی، در این پژوهش مشخّص شد که باروری کارگران بیش از فرهنگیان است چرا که سطح تحصیلات زوجین کارگر از پاسخ‌گويان فرهنگی کم‌تر بود و سازگاری زوجین کارگر در امر باروری (تعداد فرزند مطلوب) کم‌تر از زوجین فرهنگی بود. فرهنگیان عموماً در پذیرش شیوه‌های نوین زندگی انعطاف بیش‌تری نسبت به کارگران از خود نشان می‌دهند. فرهنگیان بیش از کارگران و شهریان بیش از روستاییان از وسایل پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند.

 منبع: عبّاسي شوازي 1383: 54.

بررسی عوامل مختلف در رابطه با تمایل مادران به ادامه‌ي باروری و تعداد فرزندان دلخواه به وسیله‌ي آنالی

بررسی عوامل مختلف در رابطه با تمایل مادران به ادامه‌ي باروری و تعداد فرزندان دلخواه به وسیله‌ي آنالیز مسیر در شهر تهران

 عبدلله حاجی‌وندی

 اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد آمارهاي حياتي با راهنمايي دكتر كاظم محمّد و مشاوره‌ي دكتر حسين ملك‌افضلي در گروه آمارهاي حياتي دانشكده‌ي بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران توسّط عبداللّه حاجي‌وندي در سال 1368 انجام شده است. هدف کلّی بررسی و شناخت عوامل مؤثّر بر تعداد فرزندان دلخواه اضافی مادران است که به منظور استفاده در برنامه‌ریزی‌های مربوط به کنترل جمعیّت و تنظیم خانواده می‌باشد. داده‌ها حاصل طرح جمع‌آوری اطّلاعات طرح بررسی آگاهي، نگرش و عملکرد زنان همسر‌دار 15 تا 49 ساله نسبت به برنامه‌ي فاصله‌گذاری بین موالید  است. روش گردآوري اطّلاعات مطالعه‌ي مقطعی و ابزار گردآوری پرسشنامه بوده است. جامعه‌ي آماری، عبارت است از کلیه‌ي خانوارهای ساکن تهران که دست‌كم دارای یک زن همسردار 15 تا 49 ساله بودند. حجم نمونه بالغ بر 1394 زن تعيين شد كه با استفاده از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي انتخاب شدند. نتیجه‌ي تحقیق گویای پایین‌بودن نسبی تعداد فرزندان دلخواه مادران است. سطح تحصیلات و ترکیب جنسی فرزندان از عوامل مؤثّر بر تصمیم‌گیری مادر به ادامه یا توقّف فرزند‌آوری است.

 منبع: عبّاسي شوازي 1383: 53.

بررسي رابطه‌ي عوامل اجتماعي ـ فرهنگي با نگرش مردان نسبت به عمل عقيم‌‌سازي مردان (وازكتومي): مطالعه‌ي

بررسي رابطه‌ي عوامل اجتماعي ـ فرهنگي با نگرش مردان نسبت به عمل عقيم‌‌سازي مردان (وازكتومي): مطالعه‌ي موردي دانشجويان و طلبه‌هاي متأهّل شهرستان قم

مریم زرّین‌پگاه

اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد‌كريم منصوريان و مشاوره‌ي دكتر حبیب احمدی و دكتر علی گلی در بخش جامعه‌‌شناسي دانشگاه شيراز در سال 1389 به انجام رسيده است. هدف از انجام اين پژوهش، اين است كه آيا عوامل اجتماعي فرهنگي مي‌تواند باعث تفاوت در نگرش افراد نسبت به وازكتومي باشد و هم‌چنين نوع تحصيلات يعني دانشگاهي و حوزوي به عنوان يك متغيّر فرهنگي مي‌تواند باعث تفاوت نگرش نسبت به وازكتومي بشود يا نه. اين مطالعه به روش پيمايشي انجام شده و 310 نفر از مردان متأهّل به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند كه 175 نفر طلبه و 135 نفر دانشجو هستند. چارچوب نظري مورد استفاده در اين تحقيق نظريه‌ي كنش اجتماعي پارسونز است. در توصيف متغيّرها، ميانگين، حدّاقل و حدّاكثر متغيّرها ذكر شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه متغیّر نوع تحصیلات مرد با نگرش او نسبت به وازکتومی رابطه‌ي معناداری دارد. از شانزده فرضيه براي دانشجويان در اين تحقيق به جز متغيّر نگرش مردسالارانه، تعداد اعضاي خانواده‌ي پدري، ترجيح جنسي و ترس از عوارض عمل وازكتومي و ارزش‌هاي ديني بقيه‌ي متغيّرها داراي رابطه‌ي معنادار با نگرش به وازكتومي نيستند و براي طلبه‌ها به جز تفاوت سنّي زوجين، تعداد اعضاي خانواده‌ي پدري، ترجيح جنسي، تحصيلات همسر بقيّه‌ي متغيّرها داراي رابطه‌ي معنادار با نگرش به وازكتومي هستند. نتايج پژوهش نشانگر آن است كه متغيّر ارزش­هاي ديني، ترس از عوارض عمل وازكتومي، تعداد فرزندان، ميزان استفاده از رسانه‌هاي گروهي، شغل مرد و تعداد اعضاي خانواده‌ي پدري عمده‌ترين عوامل مؤثّر بر نگرش مردان نسبت به وازكتومي در شهر قم هستند  .بر اساس نتایج رگرسیون چندگانه که برای هر یک از ابعاد نگرش به دست آمد، رو‌آوردن به عمل وازکتومی در میان دانشجویان و طلّاب شهر قم به طور عمده تحت تأثیر بعد احساسی نگرش و ترجیح جنسی قرار دارد.

بررسی رابطه‌ي بین عوامل فرهنگی و رفتار باروری: مطالعه‌ي موردی شهر شیراز

بررسی رابطه‌ي بین عوامل فرهنگی و رفتار باروری: مطالعه‌ي موردی شهر شیراز

فرشته فرمهینی فراهانی

اين پايان‌نامه در مقطع كارشناسي ارشد جمعيّت‌شناسي با راهنمايي دكتر محمّد‌كريم منصوريان و مشاوره‌ي دکتر عبدلعلی لهسایی‌زاده و دكتر حبیب احمدی در بخش جامعه‌‌شناسي دانشگاه شيراز در سال 1389 به انجام رسيده است. مطالعه‌ي حاضر با هدف بررسی رابطه‌ي بین عوامل فرهنگی و رفتار باروری زنان شهر شیراز انجام شده است. در این پژوهش، محقّق از نظریه‌های مختلف اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی ـ اجتماعی و نظریه‌های روان‌شناختی و ذهنی به عنوان چارچوب نظری بهره برده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش کمّی و تکنیک مورد استفاده، پیمایش بوده است. جمع­آوری داده­های تحقیق، از طریق مراجعه‌ي مستقیم به پاسخ‌گویان و ارايه‌ي پرسش‌نامه به آن‌ها انجام گرفته است. پاسخ‌گویان از میان زنان متأهل 49-15 ساله‌ي ساکن شهر شیراز در سال 1389 انتخاب شده‌اند. برای تعیین حجم نمونه، از فرمول کوکران در سطح خطای مطلق 5 درصد استفاده شد و تعداد 384 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب گردیدند. تجزیه و تحلیل داده‌ها، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS صورت گرفت و از آماره‌های توصیفی مانند جدول‌هاي متقاطع و از آماره‌هاي استنباطي مانند آزمون‌های مقایسه‌ي میانگین t و F، ضریب همبستگی اسپیرمن و روش تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شده است. در این مطالعه به بررسی دوازده فرضیه پرداخته شد و در هر فرضیه، اثر یک متغیّر بر روی رفتار باروری زنان متأهل 49-15 ساکن شهر شیراز بررسی شد. نتایج این پژوهش، رابطه‌ي بین هر یک از متغیّرهای مذهب، سنّ ازدواج زن، سطح تحصیلات زن، سطح تحصیلات مرد، شغل زن و شغل همسر را با رفتار باروری تائید کرده و وجود رابطه‌ي بین هر یک از متغیّرهای قومیّت، فشار فرهنگی، ترجیح جنسی، شناخت روش‌های پیش‌گیری، محلّ تولّد همسر و محلّ تولّد زن با رفتار باروری رد شده است.