سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران: دلايل و پيامدها

سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران: دلايل و پيامدها

محمّد رمضانيان

سالخوردگي جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران، يكي از مسايل مهمّ اين بخش مطرح بوده كه با توجّه به نقش بخش كشاورزي در اقتصاد ايران مي‌توان تأثير آن را در كلّ جامعه حدس زد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه جمعيّت شاغل در بخش كشاورزي ايران در مقايسه با ساير بخش‌ها سالخورده‌تر است كه در صورت تداوم روند اين سالخوردگي وضعيّت بخش كشاورزي در آينده نگران‌كننده خواهد بود. هم‌چنين نسبت جمعيّت شاغل بالاي 60 سال بخش كشاورزي، (در سال 1375) ۱/۲۱ درصد است، در حالي كه اين رقم براي دو بخش صنعت و خدمات به ترتيب ۹/۳ و ۲/۵ درصد است. اين موضوع بدان معناست كه نسبت سالخوردگان بخش كشاورزي به ترتيب بيش از 4 و 5 برابر نسبت سالخوردگان بخش‌هاي صنعت و خدمات است .يافته‌هاي اين تحقيق هم‌چنين نشان داده است كه مهاجرت‌هاي روستا به شهر از مهم‌ترين دلايل سالخوردگي شاغلان بخش كشاورزي است. مهم‌ترين نتايجي نيز كه سالخوردگي جمعيّت بخش كشاورزي به دنبال خواهد داشت عبارت است از: كاهش بهره‌وري، به خطر‌افتادن امنيّت غذايي، وابستگي كشور به موادّ غذايي و نياز به واردات اين مواد از خارج. اين مقاله در نشريه‌ي "اقتصاد كشاورزي و توسعه"، زمستان ۱۳۸۰، شماره‌ي ۹ (۳۶)، ۲۳۶-۲۰۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد و فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

موهبت جمعیّت‌شناختی، پنجره‌های فرصت و توسعه: ساختار سنّی، امواج جمعیّتی و جريان‌هاي نسلی

موهبت جمعیّت‌شناختی، پنجره‌های فرصت و توسعه: ساختار سنّی، امواج جمعیّتی و جريان‌هاي نسلی

نویسنده: ايان پول

مترجم: لادن امرالّهی

مقاله‌ي حاضر در پاریس در سمیناری با عنوان CICRED كه در روزهاي ۲۳ تا ۲۶ فوریه‌ي ۲۰۰۴ برگزار شد، ارايه شد. این مقاله در شش عنوان (۱) اهمیّت ساختار سنّی برای سیاست و توسعه، (۲) پیدایش نمونه‌ها (۳) تحوّلات ساختار سنّی: برخی مسايل نظری (۴) تحوّلات ساختار سنّی: مسئله‌ي روش‌شناسی (۵) تحوّلات ساختار سنّی: مطالعه‌ي موردی کشورهای در مراحل پیشرفته‌ي تحوّل در ساختار سنّی، کشورهای در مراحل میانی تحوّل در ساختار سنّی و کشورهای در مراحل اوّلیه‌ي تحوّل در ساختار سنّی و در نهايت (۶) به سوی یک تلفیق: پیامدهای سیاستی تحوّل در ساختار سنّی. در قسمت اوّل، ابتدا سه دیدگاه پیرامون تأثیر جمعیّت بر توسعه مطرح شده است که عبارتند از: دیدگاه بدبینانه، دیدگاه خوشبینانه و دیدگاه بیطرفانه. سپس، در ادامه با توجّه به این دیدگاه‌ها اشاره می‌کند که ساختار سنّی جمعیّت اخیرأ مورد توجّه قرار گرفته و بسته به موقعیّت جوامع می‌توان از آن در مسیر توسعه بهره برد. در قسمت دوّم نیز نویسنده به ابعاد مختلف ساختار سنّی و تأثیر آن بر توسعه اشاره می‌کنند و مدل تحوّلی خود را مطرح می‌نماید.

ادامه نوشته

ملاحظاتي پيرامون ابعاد سالمندي با نگاهي به تجربه‌ي ژاپن

ملاحظاتي پيرامون ابعاد سالمندي با نگاهي به تجربه‌ي ژاپن

سيّدمحمّد سيّدميرزايي

سالمندي فرايندي طبيعي در زندگي انسان و حاصل فرسايش تدريجي ارگان‌هاي حياتي است. عوامل فردي مانند جنس، سن و نژاد، ويژگي‌هاي اجتماعي و فرهنگي و اقتصادي در زمان و ميزان آن مؤثّرند. هزينه‌أهاي آن در ابعاد مختلف بر جامعه انکارناپذير است. شيوه‌هاي زندگي فردي، روابط اجتماعي، توانمندي‌هاي اقتصادي و فرهنگي تفاوت‌هايي را ايجاد مي‌کند. در حالي که کشورهاي پيشرفته‌ي صنعتي، به منابع مالي، جهت تأمين نيازهاي سالمندان دسترسي دارند، با اين‌حال، از اين پديده در جايگاه يک پديده به عنوان يک "بن بست"، "بار اقتصادي بي‌سابقه" و "مسأله‌اي فراگير" که مستلزم رويکردي جديد است، ياد کرده‌اند. تجربه‌ي پاره‌اي از کشورها نشان مي‌دهد، که با به کارگيري روش‌ها و راهبردهاي علمي، ايجاد فرصت براي ادامه‌ي فعّاليت اقتصادي ـ اجتماعي سالمندان، مانعي چندان جدّي براي ايفاي نقش جوانان ايجاد نمي‌کند، در حالي که احساس فايده‌مند‌بودن سالمندان را به طور نسبي قوّت مي‌بخشد. در کشورهاي در‌حال‌توسعه، متناسب با شرايط هر کشوري، مي‌توان چنين شرايطي را به وجود آورد، امّا هنوز فاصله‌ي زيادي تا رسيدن به فرصت‌هاي مطلوب، در اغلب اين کشورها وجود دارد. اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهشنامه‌ي علوم انساني"، بهار 1386 ـ شماره‌ي 53 (ويژه‌نامه‌ي جامعه‌شناسي) ـ صص ۲۲۲-۲۰۱ چاپ شده است. براي دريافت فايل مقاله به صورت پي دي اف، اينجا كليك و سپس فايلي را كه با شمايل پي دي اف مشخّص شده است داونلود كنيد.

دريچه‌ي جمعيّتي ايران

دريچه‌ي جمعيّتي ايران

حسن سرايي

دريچه‌ي جمعيّتي به دوره‌اي اطلاق مي‌شود که در آن نسبت وابستگي سنّي در مقياسي که در تاريخ بي‌سابقه است، کوچک مي‌شود. اين دوره کوتاه است، ابتدا و انتهاي آن به طور تقريبي مشخّص است و در حدود چند دهه دوام مي‌آورد. جمعيت ايران در آستانه‌ي سرشماري سال 1385 وارد دريچه‌ي جمعيّتي شده است. دريچه‌ي جمعيّتي آن در حدود چهار دهه باز مي‌ماند و در حدود سال 1425 بسته خواهد شد. پس از بسته‌شدن دريچه‌ي جمعيّتي، جمعيّت ايران به سوي پيري مفرط و بي‌سابقه در تاريخ جمعيّتي کشور پيش خواهد رفت. در تاريخ جمعيّتي هر کشور "از جمله ايران" دريچه‌ي جمعيّتي يک بار باز مي‌شود و در زماني که باز است، فرصتي استثنايي براي تبديل اقتصاد در حال توسعه‌ي کشور به اقتصادي توسعه‌يافته فراهم مي‌کند؛ البتّه دريچه‌ي جمعيّتي خودکار نيست و خود به خود عمل نمي‌کند و بايد فعّال و هدايت شود. تبديل دريچه‌ي جمعيّتي به عنوان يک امکان بالقوّه به "موهبتي جمعيّتي" به عنوان يک فرصت بالفعل توسعه‌اي، مستلزم آمادگي،‌ سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و اجراي درست برنامه‌هاست. ايران چند سالي است که به ظاهر بي‌تفاوت وارد دريچه‌ي جمعيّتي شده است. زمان به سرعت مي‌گذرد و اين دوره‌ي کوتاه به سرعت کوتاه‌تر مي‌شود؛ از اين رو، هرچه زودتر بايد مطالعات زمينه‌اي آغاز شود و از اين فرصت ايجادشده‌ي تاريخي و تکرارناپذير در جهت توسعه‌ي کشور استفاده شود.

اين مقاله در نشريه‌ي "برنامه‌ريزي رفاه و توسعه‌ي اجتماعي"، شماره‌ي ۱، زمستان ۱۳۸۸، صص ۴۵-۳۳ چاپ شده است.

نقش ساختار جمعيّتي ايران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نيروي انساني

نقش ساختار جمعيّتي ايران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نيروي انساني

حسن افراخته

 اين مطالعه با تكيه بر مطالعه‌ي ميداني و استفاده از منابع و مآخذ بعد از معرّفي ويژگي‌هاي جمعيّت متناسب، ساختار جمعيّتي ايران را با حدّ مطلوب جمعيّت مورد مقايسه قرار مي‌دهد تا تنگناهاي آن در روند توسعه مشخّص گردد. آن‌گاه نقش آموزش نيروي انساني در اين بي‌تناسبي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد. در پايان نقطه‌نظرهاي اصلاحي ارايه خواهد شد. اين مقاله در نشريه‌ي دانشكده‌يادبيان و علوم انساني 36-11 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، اینجا کلیک کنید.

استراليا احساس خطر مي‎كند

استراليا احساس خطر مي‎كند

اداره‌ي آمار استراليا

مترجم: عاطفه زين‌العابدين

اين مقاله براساس پيش‎بيني‎هاي جمعيتي اي‎بي‎سي (الف، ب، ج) توسط اداره آمار استراليا انجام گرفته است كه محدوده زماني سال‎هاي 2008 تا 2101، براي كل استراليا و سال‎هاي 2008 تا 2056 براي ايالات، مناطق و بخش‎هاي مختلف استراليا را دربرمي‎گيرد. جمعيت پايه تعداد تخميني ساكنين در 30 جوئن 2007 در نظر گرفته شده است.

ادامه نوشته

خطاي بزرگ كنترل جمعيّت

خطاي بزرگ كنترل جمعيّت

گفت‌وگوي سبحان امامي با محمّدرضا زيبايي‌نژاد

از كنترل جمعيت كه حرف مي زنيم، ذهن مان بيشتر سراغ موضوعات بهداشت باروري و يا منابع زميني در كشورمان مي رود، اما به‎طور قطع اين موضوع ابعاد ديگري هم دارد كه حجت الاسلام‎ و‎المسلمين محمدرضا زيبايي نژاد در گفت‎وگو با پنجره به آن‎ها اشاره كرده است. زيبايي‎نژاد مؤسس و مسئول دفتر مطالعات و تحقيقات زنان حوزه عليمه قم است و كتاب هايي چون «درآمدي بر نظام شخصيت زن در اسلام»، «فمينيسم و دانش هاي فمينيستي»، «مسيحيت شناسي مقايسه اي» و ده‎ها مقاله در حوزه مسايل زنان و خانواده از وي منتشر شده است.

ادامه نوشته

حلقه‌ي مفقوده‌ي جمعيّت

حلقه‌ي مفقوده‌ي جمعيّت

فاطمه قاسم‌پور

جمعيت كشور از سال 1355 تا 1375 به ميزان دو برابر افزايش يافت و طي دهه 60 و اوايل دهه 70، ما با سير صعودي جمعيت به صورت جهشي مواجه بوديم. در سال 65 ميزان باروري بالاي 6 بود، ولي هم‎اكنون ميزان باروري كل در حدود 2 است. از طرفي ديگر، طبق تحقيقات جمعيت‎شناسان در دهه هاي 40 و 50، سن باروري (زماني كه اولين فرزند متولد مي شود تا زماني كه آخرين فرزند به دنيا مي آيد) حدود 18 سال بود، ولي در دهه 70 سن باروري به هشت سال تقليل يافت، يعني نزديك به 10 سال كوتاه‎تر شد و البته اين سن هم‎اكنون نيز در حال كاهش است. مجموع سن باروري و ميزان كل باروري از يك سو و همچنين بالا رفتن سن ازدواج از سوي ديگر، نشان‎دهنده اين است كه كشور ما در 40 سال آينده رشد منفي جمعيت را تجربه خواهد كرد و با بافت جمعيت پير مواجه خواهيم شد.

ادامه نوشته

جمعيّت ايران تا پنجاه سال آينده دو برابر خواهد شد

جمعيّت ايران تا پنجاه سال آينده دو برابر خواهد شد

محمّد ميرزايي

دكتر محمد ميرزايي، استاد گروه جمعيت‌شناسي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با "روزنامه‌ي اطّلاعات" آهنگ رشد جمعيّت كشور را در حال حاضر ۵۶/۱ درصد عنوان مي‌كند و مي‌گويد: "اگر افزايش جمعيّت با اين نرخ ادامه پيدا كند، تا كم‌تر از 50 سال آينده، جمعيّت ايران دو برابر (يعني 150 ميليون نفر) خواهد شد." ميرزايي به سه شاخص مهم در علم جمعيّت‌شناسي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: "در بين عامّه‌‌ي مردم و حتّي برخي مسئولان، رقم مطلق جمعيّت بيش‌تر مورد توجّه قرار مي‌گيرد، امّا متخصّصان علم جمعيّت‌شناسي، علاوه بر اين شاخص، آهنگ (نرخ) رشد و ساختار سنّي جمعيّت را مورد توجّه قرار مي‌دهند." او درباره‌ي پيش‌بيني وضع جمعيّت كشور طيّ دهه‌هاي آينده توضيح مي‌دهد: "اگر افزايش جمعيّت ايران با آهنگ رشد فعلي ادامه پيدا كند، خواه ناخواه رقم جمعيّت ايران تا 50 سال آينده به 150 ميليون نفر خواهد رسيد."

ادامه نوشته

تأثیر تحوّلات جمعيّتي دهه‌ي 1360 بر فعّاليت و وضع زناشويي و تأثير فعّاليت بر وضع زناشويي

تأثیر تحوّلات جمعيّتي دهه‌ي 1360 بر فعّاليت و وضع زناشويي و تأثير فعّاليت بر وضع زناشويي

صدرالدّين بلادي موسوي

چكيده

تحوّلات جمعيّتي دهه‌ي ۱۳۶۰ تأثيرات جمعيّتي، اجتماعي و اقتصادي كوتاه‌مدّت و بلندمدّت بر وضعيّت كشور گذاشته و مي‌گذارد. مواليد اين دوره كه تقريباً دو برابر دهه‌ي قبل از آن و  دهه‌ي بعد از آن مي‌باشد به‌طور قطع در محدوده‌ي سياسي فعلي كشور بي‌سابقه بوده است. اين مواليد براساس سن و جنس نياز خاص خود را دارند، به‌طوريكه در دوران نوزادي و طفوليت بيش‌تر به مسائل بهداشتي و شيرخشك نياز دارند. در اين مقطع به دليل جنگ تحميلي و مسائل و مشكلات بهداشتي ميزان مرگ‌و‌مير اطفال كه يكي از شاخص‌هاي مهم بهداشتي است 7/77 در هزار (سال 1365) بوده است كه بيش از 2 برابر مقطع فعلي است. ... 

توجّه به نيروي انساني و تلاش جهت برنامه‌ريزي مناسب براي به‌كارگيري نيروي انساني فعّال به‌ويژه جوانان، علاوه بر اين‌كه بحران بيكاري را كاهش مي‌دهد به عنوان مهم‌ترين عامل رشد و توسعه محسوب مي‌شود. در سياست‌هاي دولت و در بودجه‌هاي اختصاص‌يافته در چند سال گذشته اولويّت‌هاي خاصي براي ايجاد اشتغال و ازدواج بويژه براي جوانان و دانش آموختگان دانشگاه درنظر گرفته شده است كه نتايج آماري آن در اين مطالعه مورد بررسي قرار مي‌گيرد. تحوّلات جمعيّتي در سال‌هاي گذشته وضعيّت زناشويي، وضعيّت فعّاليت، و رابطه‌ي بين فعّاليت و زناشويي از جمله مواردي است كه در فصل‌هاي مختلف اين مقاله مورد مطالعه قرار مي‌گيرد.

ادامه نوشته

بررسي ويژگي‌هاي جمعيّت‌شناختي و رفاهي سالمندان در ايران

بررسي ويژگي‌هاي جمعيّت‌شناختي و رفاهي سالمندان در ايران

وكيل احمدي، سيّد صمد بهشتي

چكيده

سالمندی و مسايل مربوط به آن یکی از مهم‌ترین مؤلّفه‌های تشکیل دولت رفاه در دوران معاصر است. کشورهای توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه برنامه‌های رفاهی ویژه‌ای برای جمعیّت سالمند دارند. جمعیّت ایران نیز به واسطه‌ي پیشرفت‌های پزشکی، بالا‌رفتن امید زندگی، کاهش ميزان موالید و ... در مرحله‌ي گذار از جواني به سالخوردگي است و در سال‌های آینده ساخت سنّی جمعیّت به یک ساخت جمعیّتی پیر یا سالخورده تبدیل خواهد شد. بنابراین، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای جمعیّت سالمند، مستلزم شناخت ابعاد مختلف آن است. این مقاله، ابتدا پدیده‌ي سالمندی و سپس با تأکید بر سرشماری 1385، ویژگی‌های جمعیّتی، آموزشی، اقتصادی و رفاهی جمعیّت سالمند را مورد بررسی قرار می‌دهد. صص 31-19 چاپ شده است.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، پاييز و زمستان ۱۳۸۶، شماره‌ي ۶۱ و ۶۲، صص ۳۸-۱۹ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۲ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=8&mID=1981

چشم‌اندازي به شاخص‌هاي جمعيّتي منطقه‌ي آسياي جنوب غربي و جايگاه ايران در منطقه در سال 1385

چشم‌اندازي به شاخص‌هاي جمعيّتي منطقه‌ي آسياي جنوب غربي و جايگاه ايران در منطقه در سال 1385

طه نوراللّهي، الهام فتحي

چكيده

منطقه‌ي آسیای جنوب غربی دارای وسعتی حدود 12 میلیون کیلومتر مربع شامل 25 کشور (ایران، پاکستان، افغانستان، ازبکستان، آذربایجان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، گرجستان، ترکیه، قبرس، لبنان، فلسطین، سوریه، عربستان، امارات متّحده‌ي عربی، قطر، کویت، یمن، اردن، عمان و بحرین) با جمعیّتي حدود 540 میلیون نفر است که 5 حوزه‌ي ژئوپلتیک مهم جهان (آسیای مرکزی، قفقاز، شبه قارّه‌ي هند، خلیج فارس و خاورمیانه) را در برگرفته و در بین قارّه‌های آفریقا، اروپا و سرزمین‌های روسیه، چین و هند قرار دارد. این منطقه با وجود پیشینه‌ي تاریخی ـ تمدّنی چندین هزار ساله و اشتراکات فرهنگی ـ دینی به عنوان غنی‌ترین کانون فرهنگی تمدّنی جهان و دارا‌بودن منابع عظیم طبیعی، مزیّت‌ها و ظرفیّت‌های توسعه‌ای استثنایی، کماکان از مناطق کم‌توسعه‌یافته‌ي جهان محسوب می‌شود و فاقد الگویی از همکاری‌های توسعه‌ي جمعی می‌باشد. یکی از راه‌های شناخت منطقه‌ي آسیای جنوب غربی مطالعه‌ی کمّی و کیفی جمعیّت و بررسی شاخص‌های جمعیّتی و اجتماعی منطقه است، زیرا اعتقاد بر این است که هر گونه پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی در هر منطقه منوط به کم و کیف جمعیّت در آن محدوده است. به بیان دیگر، نتایج مطالعات جمعیّت‌شناختی که عمدتاً از آمارهای جمعیّتی حاصل می‌شوند زیربنای برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های خُرد و کلان هر سرزمینی به شمار می‌آیند. بدیهی است که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری بدون توجّه به آمارهای جمعیّتی و شاخص‌های آن می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به سرمایه و ثروت ملّی منطقه وارد نماید. برای پی‌بردن به اوضاع جمعیّتی کشورهای منطقه‌ي آسیای جنوب غربی یکی از بهترین روش‌ها، مقایسه‌ي اطّلاعات آماری و به ویژه اطّلاعات و شاخص‌های جمعیّتی هر یک از کشورهای تشکیل‌دهنده‌ي منطقه است. مقایسه‌ي اوضاع و شاخص‌های جمعیّتی منطقه مشخّص خواهد کرد که وضع و موقعیّت هر کشور از نظر متغیّرهای جمعیّتی و شاخص‌های مربوطه چگونه است و می‌توان آن‌ها را با شاخص‌های جهانی مقایسه نموده و هم‌چنین مقام ایران را نیز در بین سایر کشورهای منطقه نشان داد. شاخص‌های مورد نظر عبارتند از: جمعیّت، مساحت، تراکم جمعیّت، میزان موالید، میزان خام مرگ، میزان باروري کل، میزان رشد طبیعی جمعیّت، نرخ باسوادی، نسبت شهرنشینی، نسبت روستانشینی، مهاجرت، شاخص برابری قدرت خرید.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۳ و ۶۴، صص 60-27 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۲ مشخّص شده است داونلود كنيد.

 http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=9&mID=1981

تأثیر اجرای پروژه‌های نفت و گاز بر حجم و توزیع جمعیّت (در منطقه‌ي گازی پارس جنوبی)

تأثیر اجرای پروژه‌های نفت و گاز بر حجم و توزیع جمعیّت (در منطقه‌ي گازی پارس جنوبی)

ابراهيم رشيدي، محمّدرضا محسني

چكيده

تأثير شرايط و امكانات متفاوت زيستي، جغرافيايي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر توزيع و تركيب و ساختار جمعيت‌هاي انساني از موضوعات موردعلاقه و توجّه جمعيّت‌شناسان مي‌باشد. بررسي حاضر نحوه‌ي تأثيرگذاري سرمايه‌گذاري‌هاي مربوط به نفت و گاز بر توزيع و تركيب جمعيّت در ناحيه‌ي نفتي پارس جنوبي واقع در استان بوشهر را مورد مطالعه قرار داده است. بدين منظور جمعيّت چهار شهرستان دشتي، كنگان، جم و ديّر مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. بررسي و تجزيه و تحليل جمعيّت در سه قسمت انجام گرديد. در قسمت اوّل، به بررسي ساخت، تركيب و توزيع جمعيّت منطقه و تحوّلات آن در دهه‌ي گذشته (1385-1375) پرداخته‌ايم. افزايش شديد در شاخص‌هاي نسبت شهرنشيني، تراكم نسبي، حجم و درصد گروه فعّالين (64-15 ساله‌ها) نسبت جنسي، و كاهش نسبت وابستگي يا بارتكفّل و برهم‌خوردن تعادل در نسبت جنسي گروه‌هاي سنّي فعّالين اتّفاقاتي است كه در مورد جمعيّت اين منطقه رُخ داده است، كه تقريباً همه‌ي آن ‌را مي‌توان به حساب تغييرات جمعيّتي ناشي از مهاجرت گذاشت كه بر اثر جاذبه‌هاي شغلي ناشي از سرمايه‌گذاري‌ها در صنعت نفت و گاز منطقه به وقوع پيوسته است. در قسمت دوّم مقاله وضع حركات جمعيّت منطقه شامل حركات طبيعي و حركات مكاني مورد بررسي قرار گرفته است. وقوع نرخ خالص مهاجرت 5/4 درصدي نيز از عوارض حتمي سرمايه‌گذاري‌هاي مزبور مي‌باشد. در انتهاي گزارش به پيش‌بيني جمعيّت شهرستان‌هاي مورد‌مطالعه تا افق 1405 پرداخته‌ايم. باعنايت به اين‌كه شاخص مهاجرت تأثير قطعي بر حجم و تركيب جمعيّت در اين منطقه خواهد داشت، پيش‌بيني جمعيّت بر اساس سه پيش فرض انجام شده است. فرض اوّل، قطع سرمايه‌گذاري‌ها و عدم تحقّق برنامه‌هاي توسعه، فرض دوّم، تحقّق 50 درصد برنامه‌هاي توسعه‌ي منطقه‌اي، و فرض سوّم، تحقّق كامل برنامه‌هاي توسعه و سرمايه‌گذاري‌ها. بدين ترتيب با فرض سوّم، جمعيّت 251025 نفري منطقه در سال 1405 به حدود نيم ميليون نفر خواهد رسيد.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۳ و ۶۴، صص ۱۲۶-۸۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۴ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=9&mID=1981

ويژگي‌هاي اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّت‌شناختي جمعيّت‌هاي مسلمانان

ويژگي‌هاي اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّت‌شناختي جمعيّت‌هاي مسلمانان

محمّدجلال عبّاسي شوازي و گوين جونز

چكيده

هدف از اين مقاله بررسي پويايي جمعيّت و ويژگي‌هاي جمعيّت‌هاي مسلمان به منظور كمك به فهم عميق جهان اسلام است. نويسندگان مقاله، ابتدا به بررسي ويژگي هاي اقتصادي ـ اجتماعي و جمعيّت‌شناختي جمعيّت‌هاي مسلمان و سپس به تحليل پديده‌ي گذار جمعيّت‌شناختي در جهان اسلام  و در نهايت به بررسي سياست‌هاي جمعيّتي در كشورهاي مسلمان پرداخته‌اند.

نتايج نشان مي‌دهد كه جمعيّت‌هاي مسلمان از گروه‌هاي قومي و فرهنگي مختلف تشكيل شده اند. اگرچه در مقياس جهاني مسلمانان از سطح توسعه‌ي اقتصادي ـ اجتماعي پاييني برخوردارند، ولي شرايط اقتصادي ـ اجتماعي در ميان كشورهاي مسلمان بسيار متنوّع است. گذار باروري در اين كشورها از حدود دو دهه‌ي پيش شروع شده و در مواردي بسيار سريع طي شده است. به خاطر رشد سريع جمعيّت‌ كشورهاي مسلمان، انتظار مي‌رود تا سال ۲۰۲۵ يك چهارم جمعيّت جهان را مسلمانان تشكيل دهند. بنابراينف روندهاي جمعيّتي در كشورهاي مسلمان مهم‌ترين جنبه‌ي آن‌ها در دنيا خواهد بود و احتمال مي‌رود نفوذ سياسي و فرهنگي آن‌ها در جهان افزايش بيابد.

اين مقاله در  Working Papers in Demography، شماره‌ي ۸۱، سپتامبر ۲۰۰۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 http://adsri.anu.edu.au/pubs/demog-pubs/WorkingPapers/86.pdf

جامعه‌شناسي جمعيّت عشاير كوچنده‌ي ايران

جامعه‌شناسي جمعيّت عشاير كوچنده‌ي ايران

علي‌اكبر نيك‌خُلق، پيمان متين، بهرام اميراحمديان، سيّدقاسم حسني، سيّدمصطفي تقوي مقدّم

 چكيده

در اين مقاله سعي شده است با نگاهي جامعه‌شناختي و با اتّكاء به نتايج سرشماري مركز آمار ايران در سال 1377 ساختار و تركيب جمعيّت عشاير كوچ‌رو ايران بر اساس شاخص‌هايي چون سن، جنس، وضع سواد و سطح تحصيلات، وضع فعّاليت و اشتغال، نظام خانواده و زناشويي توصيف و مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. تحليل‌ها بر اساس طول مسير كوچ و استقرار در قشلاق در زمان سرشماري انجام شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه جمعيّت عشاير كوچنده‌ي ايران جوان‌تر از جمعيّت كل كشور است. نسبت جنسي خُردسالان بالا و در جمعيّت فعّال كاهش مي‌يابد. سطح سواد به‌ويژه در ميان زنان پايين‌ است. متوسّط بُعد خانوار 5/6 و بيش‌تر ازدواج‌ها درون‌گروهي بوده است.

واژگان كليدي:

عشاير، عشاير كوچنده، جمعيّت فعّال، خانواده، نظام خويشاوندي، سطح تحصيلات، وضع فعّاليت

 اين مقاله در نشريه‌ي "مطالعات ملّي"، سال 1383، سال پنجم، شماره‌ي 3، صص 35-9 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/sociology%20of%20population%20of%20...%20(posted).pdf

اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي

اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي

 محمّد نوفرستي، سيّدصهيب مدني تنكابني

 چكيده

در اين مقاله با بهره‌گيري از فرضيه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني، اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي به صورت تجربي با استفاده از روش هم‌جمعي و به كمك داده‌هاي سري زماني سال‌هاي 1338 تا 1382 مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج حاكي از ان است كه هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي به گونه‌ي بارزي از تغييرات در توزيع سنّي جمعيّت تأثير مي‌پذيرد. هم‌چنين اين ادّعا در نظريه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني كه گروه سنّي ميان‌سال تأمين‌كننده‌ي پس‌انداز مؤثّر جامعه است در مورد ايران تأييد مي‌شود. بر اساس نتايج به دست آمده بيش‌ترين پس‌انداز توسّط افرادي كه در محدوده‌ي سنّي 30 تا 45 هستند صورت مي‌گيرد.

 واژگان كليدي:

هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي، فرضيه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني، توزيع سنّي جمعيّت، سري‌هاي زماني، هم‌جمعي، روش انگل ـ گرينجر

 اين مقاله در نشريه‌ي "پيك نور"، سال چهارم، شماره‌ي دوّم، 116-106 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/the%20effect%20of%20changing%20population%20age%20structure%20(posted).pdf

ساختمان سنّي و مسأله‌ي جواني جمعيّت ايران

ساختمان سنّي و مسأله‌ي جواني جمعيّت ايران

علي‌اصغر مهاجراني

چكيده

مسأله‌ي جواني جمعيّت جزء مهمّي از مسايل مربوط به ساخت جمعيّت در كشورهاي درحال‌توسعه است. تركيب گروه‌هاي سنّي از نظر روابط متقابلي كه با باروري، مرگ‌ومير، و مهاجرت‌هاي داخلي و خارجي دارد، همچنين از نظر ميزان فعّاليّت، اشتغال، نيروي انساني، مقدار و نوع هزينه‌هاي هر گروه سنّي و روابط اقتصادي ـ اجتماعي گروه‌هاي سنّي با يكديگر حائز اهميّت بوده و عامل تعيين‌كننده‌ي كارايي و نيازهاي جمعيّت يك كشور است. در اين مقاله، نويسنده ضمن بررسي ساختمان سنّي جمعيّت ايران و تحوّلات آن، بر مسأله‌ي جواني جمعيّت متمركز شده‌اند.

اين مقاله در نشريه‌ي "مجلّه‌ي علوم انساني دانشگاه اصفهان"، پاييز ۱۳۶۸، جلد دوّم، شماره‌ي ۱ و ۲، صص ۴۸-۳۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/age%20structure%20and%20young%20population%20in%20iran.pdf

مدل‌هاي ساختار جمعيّت

مدل‌هاي ساختار جمعيّت

 ساختار سنّي و جنسي جمعيّت

منظور از ساختار سنّي و جنسي جمعيّت توزيع جمعيّت بر حسب سن و جنس است. ساختارهاي سنّي و جنسي، سهم نسبي هر سن يا جنس را از كلّ جمعيّت به‌دست مي‌دهد.

اين مطالب از منبع زير اقتباس شده است:

هايند، آندرو .(۱۳۸۵). روش‌هاي جمعيّت‌شناختي ـ ترجمه‌ي حاتم حسيني و غلام‌رضا كهن‌سالي ـ تهران: انتشارات مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيّتي آسيا و اقيانوسيه (فصل ۱۳: صص ۲۸۰-۲۷۳).

---

ادامه نوشته