چشم‌اندازي به شاخص‌هاي جمعيّتي منطقه‌ي آسياي جنوب غربي و جايگاه ايران در منطقه در سال 1385

طه نوراللّهي، الهام فتحي

چكيده

منطقه‌ي آسیای جنوب غربی دارای وسعتی حدود 12 میلیون کیلومتر مربع شامل 25 کشور (ایران، پاکستان، افغانستان، ازبکستان، آذربایجان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، گرجستان، ترکیه، قبرس، لبنان، فلسطین، سوریه، عربستان، امارات متّحده‌ي عربی، قطر، کویت، یمن، اردن، عمان و بحرین) با جمعیّتي حدود 540 میلیون نفر است که 5 حوزه‌ي ژئوپلتیک مهم جهان (آسیای مرکزی، قفقاز، شبه قارّه‌ي هند، خلیج فارس و خاورمیانه) را در برگرفته و در بین قارّه‌های آفریقا، اروپا و سرزمین‌های روسیه، چین و هند قرار دارد. این منطقه با وجود پیشینه‌ي تاریخی ـ تمدّنی چندین هزار ساله و اشتراکات فرهنگی ـ دینی به عنوان غنی‌ترین کانون فرهنگی تمدّنی جهان و دارا‌بودن منابع عظیم طبیعی، مزیّت‌ها و ظرفیّت‌های توسعه‌ای استثنایی، کماکان از مناطق کم‌توسعه‌یافته‌ي جهان محسوب می‌شود و فاقد الگویی از همکاری‌های توسعه‌ي جمعی می‌باشد. یکی از راه‌های شناخت منطقه‌ي آسیای جنوب غربی مطالعه‌ی کمّی و کیفی جمعیّت و بررسی شاخص‌های جمعیّتی و اجتماعی منطقه است، زیرا اعتقاد بر این است که هر گونه پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی در هر منطقه منوط به کم و کیف جمعیّت در آن محدوده است. به بیان دیگر، نتایج مطالعات جمعیّت‌شناختی که عمدتاً از آمارهای جمعیّتی حاصل می‌شوند زیربنای برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های خُرد و کلان هر سرزمینی به شمار می‌آیند. بدیهی است که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری بدون توجّه به آمارهای جمعیّتی و شاخص‌های آن می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به سرمایه و ثروت ملّی منطقه وارد نماید. برای پی‌بردن به اوضاع جمعیّتی کشورهای منطقه‌ي آسیای جنوب غربی یکی از بهترین روش‌ها، مقایسه‌ي اطّلاعات آماری و به ویژه اطّلاعات و شاخص‌های جمعیّتی هر یک از کشورهای تشکیل‌دهنده‌ي منطقه است. مقایسه‌ي اوضاع و شاخص‌های جمعیّتی منطقه مشخّص خواهد کرد که وضع و موقعیّت هر کشور از نظر متغیّرهای جمعیّتی و شاخص‌های مربوطه چگونه است و می‌توان آن‌ها را با شاخص‌های جهانی مقایسه نموده و هم‌چنین مقام ایران را نیز در بین سایر کشورهای منطقه نشان داد. شاخص‌های مورد نظر عبارتند از: جمعیّت، مساحت، تراکم جمعیّت، میزان موالید، میزان خام مرگ، میزان باروري کل، میزان رشد طبیعی جمعیّت، نرخ باسوادی، نسبت شهرنشینی، نسبت روستانشینی، مهاجرت، شاخص برابری قدرت خرید.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۳ و ۶۴، صص 60-27 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۲ مشخّص شده است داونلود كنيد.

 http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=9&mID=1981