تأثير و تأثّر متقابل تأمين اجتماعي و اشتغال در سالهاي 1375 تا 1380
تأثير و تأثّر متقابل تأمين اجتماعي و اشتغال در سالهاي 1375 تا 1380
مهرنوش مشايخي و محسن رياضي
چكيده
هدف اين مقاله، بررسي تأثير تأمين اجتماعي بر اشتغال و نيز نقش تأمين اجتماعي در سياستهاي اشتغالزايي در برنامههاي توسعهي ايران (پيش و پس از انقلاب) است. در همين راستا، ابتدا وضعيّت بازار كار در ايران، مرور و تشريح ميشود. آنگاه تقاضاي نيروي كار نيز در سه گزينهي رشد ساليانهي 2/7 درصدي، 6 درصدي توليد ناخالص داخلي و تداوم فرايند گذشته (9/3درصدي) برآورد ميگردد. در اين مقاله بر نبود كارآمدي و اثربخشي لازم راهكارها و سياستهاي اتّخاذشده در زمينهي ايجاد اشتغال در برنامهي سوّم توسعه، تأكيد شده و اين امر بر گسترش بيشتر جمعيّت افراد جوياي كار و افزايش نرخ بيكاري منجر شده است. نويسندگان معتقدند ادامهي فرآيند موجود و حفظ رويهها و ساختارهاي فعلي حاكم بر بازار كار، به هيچوجه مطلوب و متضمّن منافع ملّي نبوده، براي گسترش اشتغال و كاهش نرخ بيكاري، همهي ساختارها، روابط و مناسبات حاكم بر بازار كار نيازمند بازنگري و تجديدنظر اساسي و بنيادي است. در بخش بعد، سهم و جايگاه سياستهاي تأمين اجتماعي در سياستهاي اشتغالزايي در برنامههاي توسعه، (پيش و پس از انقلاب) بررسي ميشود كه نشان ميدهد در 9 برنامهي توسعهي اجراشده در ايران، در چهار برنامهي (چهارم و پنجم پيش از انقلاب و سوّم و چهارم پس از انقلاب) از سياستهاي تأمين اجتماعي براي ايجاد فرصتهاي شغلي استفاده شده است. در مجموع در اين چهار برنامه، پنج سياست تأمين اجتماعي مورد استفاده قرار گرفته كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم بازار كار را تحت تأثير قرار دادهاند. در ادامهي مقاله، مباني نظري تأثير سياستهاي تأمين اجتماعي بر بازار كار و نظرهاي موافق و مخالف بررسي ميشود. آنگاه تأثير نظامها و قوانين تأمين اجتماعي بر بازار كار و نيز تأثير بازار كار بر نظامهاي تأمين اجتماعي و عملكرد سازمانهاي فعّال در اين زمينه و موارد عيني آن در ايران، به طور جداگانه تشريح ميشود. در باب تأثير قوانين سازمان تأمين اجتماعي بر بازار كار، نظرهاي متفاوتي وجود دارد: گروهي قوانين تأمين اجتماعي را ضدّ اشتغال ميدانند و گروهي ديگر از اين قوانين به عنوان ابزاري براي ايجاد اشتغال نام ميبرند كه هر دو ديدگاه تشريح شده است. در قسمت دوّم (تأثير بازار كار بر عملكرد سازمان تأمين اجتماعي) نيز تأثيرات افزايش ميزان بيكاري، طرح ضربتي اشتغال، قانون بازنشستگي پيش از موعد در كارهاي سخت و زيانآور، و لايحهي نوسازي صنايع مورد توجّه قرار گرفته است. مقاله با نتيجهگيري و طرح برخي پيشنهادها خاتمه مييابد.
اين مقاله در "فصلنامهي تأمين اجتماعي"، سال پنجم، شمارهي چهارم، فصلنامهي شمارهي ۱۵، صص ۸۴-۶۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.