جهاني‌شدن و مهاجرت نخبگان: بررسي تجربه‌ي ايران
جهاني‌شدن و مهاجرت نخبگان: بررسي تجربه‌ي ايران
مسعود محمّدي الموتي
چكيده
اين مقاله به توضيح نقش جهاني‌شدن در مهاجرت نيروي انساني متخصّص و بررسي اين موضوع در ايران مي‌پردازد. براساس يافته‌هاي اين مقاله اگر جهاني شدن را به مثابه گسترش روابط اجتماعي به سطح جهاني در ابعاد مختلف اقتصادي، سياسي و فرهنگي تعريف كنيم، جهاني‌شدن بازار كار را مي‌توانيم به معناي شكل‌گيري يك بازار كار جهاني بدانيم كه در آن زمينه‌ها و امكانات لازم براي دسترسي و برقراري ارتباطات آسان ميان عرضه و تقاضاي نيروي كار در سطح جهاني فراهم آمده است. بنابراين، جهاني‌شدن بازار كار زمينه‌ي مهاجرت متخصصان را فراهم مي‌آورد. در اين شرايط، نگاهي به تجربه‌ي بين‌المللي در خصوص مهاجرت نيروي انساني ماهر نشان مي‌دهد كه با گسترش روند جهاني‌شدن به ويژه در حوزه‌ي اقتصاد در واقع ميزان مهاجرت متخصصان نيز افزايش يافته است. اين مقاله نشان مي‌دهد كه جمهوري اسلامي ايران در يك مقايسه‌ي بين‌المللي، در منطقه‌ي آسيا و اقيانوسيه با 16درصد مهاجرت متخصّصان داراي دومين رتبه به لحاظ ميزان مهاجرت افراد داراي تحصيلات عالي بالاي 25 سال به آمريكا مي‌باشد. هم‌چنين به لحاظ مهاجرت نيروي انساني متخصص به مقصد كشورهاي عضو سازمان همكاري اقتصادي و توسعه (OECD) ايران با از دست‌دادن 30 درصد از نيروي انساني ماهر خود داراي رتبه‌ي دوم در منطقه‌ي آسيا و اقيانوسيه است.
با توجّه به حجم بالاي مهاجرت متخصّصان از جمهوري اسلامي، اين مقاله ضمن تشريح دقيق‌تر تركيب دروني اين مهاجرت‌ها به لحاظ رشته‌هاي علمي و كشورهاي مقصد چنين نتيجه‌گيري مي‌كند كه براي مواجه‌شدن با چالش‌هاي جهاني‌شدن در زمينه‌ي مهاجرت نيروي انساني متخصص بايد راه كارهاي جدي در برنامه‌هاي ملّي توسعه پيش‌بيني شوند. از جمله مهم‌ترين اين راه‌كارها در كوتاه‌مدت ايجاد شبكه‌هاي متخصصان ايراني خارج از كشور براي جلب همكاري پاره‌‌وقت آن‌ها با مراكز علمي داخلي و در بلند‌مدت ايجاد فضاي مناسب در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي براي حفظ متخصصان كشور و جلوگيري از مهاجرت آن‌ها به خارج مي‌باشند.
اين مقاله در نشريه‌ي "رفاه اجتماعي"، شماره‌ي ۱۵، سال ۱۳۸۳، صص ۲۳۲-۲۰۹ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.