بررسي وضعيّت سالمندان در ايران

بررسي وضعيّت سالمندان در ايران

علي‌رضا محسني تبريزي، هرمز همايون‌پور

چكيده

از جمله بررسي‌هايي كه در ارتباط با حوزه‌ي ياد‌شده صورت گرفته است، " طرح بررسي وضعيّت گروه‌هاي جمعيّتي تحت پوشش خدمات بهزيستي" است كه شامل تحقيق درباره‌ي وضعيّت سالمندان، معتادان، زنان بي‌سرپرست و كودكان بي‌سرپرست است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال دوّم، شماره‌ي چهارم، شماره‌ي ۷، صص ۲۰۸-۱۹۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_TheOld7.pdf

سياست سلامت در چهارچوب رفاه اجتماعي

سياست سلامت در چهارچوب رفاه اجتماعي

حسين اعتمادي، حسن رفيعي

چكيده

نويسندگان مقاله، با نقطه عزيمت "رفاه اجتماعي"، به تعريف و تشريح مفهوم "سلامت" و توضيح مقوله‌ي "سلامت عمومي" پرداخته‌اند. مقاله، برخي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي عصر نو در ارتباط با سلامت عمومي نوين را (پرورش سلامت) برشمرده و به تبيين نسبت نابرابري و سلامت پرداخته است. از همين منظر، رابطه‌ي اميد زندگي، بار درآمد سرانه، رابطه‌ي درآمد و ميزان مرگ‌ومير در مردان سفيدپوست آمريكا، تفاوت ميزان مرگ‌ومير نوزادان و مردان 46-20 ساله، بر حسب طبقه‌ي اجتماعي، در سوئد و بريتانيا، بررسي و تحليل شده است. نويسندگان مقاله، خدماتي را كه براي تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت ارائه مي‌شود، براساس سطوح مداخله‌ي آن‌ها به سه نوع (خدمات سطح پيش‌گيري، خدمات سطح درمان و خدمات سطح توان‌بخشي) تقسيم كرده و توضيح داده‌اند. هم‌چنين اين نوشتار مهم‌ترين سياست‌هايي كه براي پرورش و ارتقاي سلامت جامعه‌ي ايران مي‌توان در نظر گرفت برشمرده است. در همين خصوص، تأكيد بر پيش‌گيري، به جاي اكتفا به درمان تأكيد بر سلامت رواني ـ اجتماعي به جاي اكتفا به سلامت جسمي، تأكيد بر عوامل اجتماعي سلامت به جاي اكتفا به عوامل زيست محيطي آن، افزايش تأثير شبكه‌هاي بهداشت در شهر، بين‌رشته‌اي ديدن سلامت و بين‌بخشي ديدن سلامت و قراردادن آن در چهارچوب وسيع رفاه اجتماعي تشريح شده است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال دوّم، بهار ۱۳۷۹، شماره‌ي ۶، صص ۳۶۸-۳۵۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_HealthPolicy6.pdf

آثار اقتصادي، اجتماعي تورّم در ايران

آثار اقتصادي، اجتماعي تورّم در ايران

باقر قديري اصل

چكيده

در اين مقاله، در كنار توضيح مقوله‌ي تورّم، سه گروه اجتماعي عمده كه از تورّم متضرّر مي‌شوند و نيز گروه‌هاي اجتماعي و دولت كه از تورّم منتفع مي‌شوند، بيان شده‌اند. به عقيده‌ي مؤلّف، تداوم تورّم و طولاني‌تر‌شدن گراني و افزايش قيمت‌ها، نارضايتي و يأس مردم را گسترده‌تر مي‌كند و اين امر، فارغ از عواقب اجتناب‌ناپذيرش در توليد، عملكرد مكانيسم‌هاي اقتصادي را دچار اختلال خواهد كرد. تورّم طولاني‌مدّت هم‌چنين واجد جنبه‌هاي قوي ضدّ اخلاقي و ضدّ مذهبي ارزيابي شده و به‌علاوه، تورّم موجب بروز استضعاف، سوءِ تغذيه، بدتر‌شدن وضع معيشتي مردم و اختلال رواني در جامعه معرّفي شده است. از اين منظر، نويسنده معتقد است نه تنها براي بهبود اقتصاد،‌ بلكه براي دفع فساد، بايد با تورّم مقابله كرد.

 

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال اوّل، شماره‌ي ۲، پاييز ۱۳۷۸، صص ۹۶-۸۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 

http://ssri.ir/uploads/1_15_Inflation2.pdf

اشتغال، بازار كار و تأمين اجتماعي

اشتغال، بازار كار و تأمين اجتماعي

محمّد علي‌زاده

چكيده

مؤلّف اين مقاله بر اين عقيده است كه در نبود يك نظام فراگير و كارآمد تأمين اجتماعي، بيكاري موجب فقر و به‌تبع آن باعث بروز جنايات، انحرافات، تنش‌ها و بي‌نظمي‌هاي اجتماعي و خشونت مي‌شود. وي ضمن بررسي نارسايي‌هاي ساختاري و مناسبات ناكارآمد در ايران، شكاف توسعه و وضع جمعيّت كشور را مورد توجّه قرار داده و با بررسي تحوّل و نرخ رشد سالانه‌ي جمعيّت ايران، به ساختار سنّي جمعيّت و مشخّصه‌هاي ساختاري جمعيّت در سال‌هاي 1355 تا 1375، ضرورت اصلاحات و تعديل‌هاي ساختاري پرداخته است. مقاله با اشاره به نرخ ضعيف مشاركت اقتصادي جمعيّت كشور، تحوّل جمعيّت و نيروي كار، تحوّل عرضه و تقاضا، ساخت سنّي مشاركت اقتصادي و بيكاري پنهان (يا اشتغال ناقص) ادامه يافته، و در پايان، سطح اشتغال به كار، بهره‌وري نيروي كار و رشد توليد به مثابه جان‌مايه‌ي نظام تأمين اجتماعي معرّفي شده است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال اوّل، شماره‌ي ۲، پاييز ۱۳۷۸، صص ۱۱۷-۹۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_Employment2.pdf

الگوي توسعه‌ي برنامه‌هاي عمراني ايران

الگوي توسعه‌ي برنامه‌هاي عمراني ايران

ابراهيم رزّاقي

چكيده

اين مقاله با تبيين الگوي توسعه و برنامه‌هاي توسعه در ايران، برنامه‌ريزي اقتصادي را در كشور مورد نقد قرار داده و مي‌كوشد توضيح دهد كه از منظر "توسعه" و "خوداتّكايي"، برداشت‌هاي كلان از منابع نفتي ايران براي صادرات و دريافت وام‌هاي كلان خارجي، و در كنار آن تحميل فقر بر بخش قابل‌توجّهي از مردم و كاهش سطح زندگي اكثر افراد جامعه، چه دستاوردي براي جامعه‌ي ايران داشته است. مؤلّف با بررسي الگوي توسعه در برنامه‌ي اوّل و دوّم ـ كه در آن‌ها تنها بخش خصوصي مورد تأكيد قرار گرفته بود ـ تغييرات ساختار اقتصاد و آثار و پيامدهاي آن را ارزيابي كرده است. نويسنده‌ي مقاله، تجربه‌ي توسعه در ايران و برنامه‌ي سوم توسعه را كه "تداوم الگوي توسعه‌ي ناكارآمد" عنوان مي‌شود تبيين كرده و بر اين عقيده است كه الگوي توسعه و راهبرد آن در شرايط ناكارآمدي مديريّت توسعه‌ي اقتصادي كشور، زيان‌آور است؛ ضمن اين‌كه الگوبرداري از خارج و اجراي برنامه‌هاي تقليدي توسعه، به معناي از دست‌دادن امكانات مادّي، انساني و زمان، براي آزمونِ چيزي آزموده، ارزيابي شده است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، شماره‌ي ۳، سال اوّل، صص ۸۴-۶۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_DevelopmenModel3.pdf

آمايش سرزمين و توسعه‌ي پايدار روستايي با رويكرد گردشگري

آمايش سرزمين و توسعه‌ي پايدار روستايي با رويكرد گردشگري

محمود رحماني

چكيده

تفکّر آمایشی، با توجّه به مفهوم آمایش، بهر‌ه‌برداری مطلوب و مستمرّ از قابلیّت‌ها و توانائی‌های محیط با کم‌ترین میزان تخریب است. عملکرد آن ساماندهی رابطه‌ي انسان و فعّالیّت‌هایشان را با فضا و محیط با روند کلّی جریان تحوّلات بهینه نتیجه می‌دهد و از طریق یک چهارچوب ادراکی منطقی، برخورد سیستماتیک و متناسب، نارسائی‌ها و مشکلات اجرائی آن را ارائه می‌نماید. لذا ابتدا با شناخت و درک نیازها وضعیّت ظهور و شکل‌گیری آنان، چگونگی تحوّلات و تغییرات روابط بین پدید‌ه‌ها و جایگاه و خاستگاه‌های آن با قانونمندی‌های کمّی و کیفی سازگار تبیین می‌گردد و از طریق نوعی درون‌گرائی از طبیعت به انسان و برون‌گرائی از نیمه‌آگاهی یا ناخودآگاهی به آگاهی از ادراک به طرّاحی و اجرا می‌رسد. اهرم‌های گزینش‌شده‌ي مؤثّر در این زمینه، می‌تواند شامل مجموعه‌ای از پارامترهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی باشد، تا فعّالیّت یا حرکتی را شکل دهد و سبب انتخاب رویکرد خاصّی به‌عنوان پایه‌ای برای طرح توسعه‌ي پایدار شود؛ تا با توجّه به ویژگی‌های محلّی و محیطی در قالب الگو یا الگوهای زیستی رعایت اصول اساسی توسعه‌ي پایدار را ثمر دهد. در این رابطه توجّه به محدودیّت‌های اکولوژیکی عمده، پایداری اقتصادی و اجتماعی در مقیاس فردی و جمعی از الزامات پایداری و تحقّق عدالت اجتماعی است، تا شرایط آسایش ضروری جوامع انسانی و گروه‌های مردمی در عرصه‌های سکونتی روستائی و شهری را تأمین نماید. در این مطالعه، آمایش سرزمین و توسعه‌ي پایدار روستائی با تأکید بر رویکرد گردشگری، می‌تواند در بهر‌ه‌برداری از قابلیّت‌های محیطی و ارتقای سطح زندگی این جامعه کارساز باشد و در چشم‌انداز توسعه‌ي پایدار روستائی عملکرد آن را در باور آورد.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، پاييز و زمستان ۱۳۸۶، شماره‌ي ۶۱ و ۶۲، صص ۸۹-۸۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۴ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=8&mID=1981

چشم‌اندازي به شاخص‌هاي جمعيّتي منطقه‌ي آسياي جنوب غربي و جايگاه ايران در منطقه در سال 1385

چشم‌اندازي به شاخص‌هاي جمعيّتي منطقه‌ي آسياي جنوب غربي و جايگاه ايران در منطقه در سال 1385

طه نوراللّهي، الهام فتحي

چكيده

منطقه‌ي آسیای جنوب غربی دارای وسعتی حدود 12 میلیون کیلومتر مربع شامل 25 کشور (ایران، پاکستان، افغانستان، ازبکستان، آذربایجان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، گرجستان، ترکیه، قبرس، لبنان، فلسطین، سوریه، عربستان، امارات متّحده‌ي عربی، قطر، کویت، یمن، اردن، عمان و بحرین) با جمعیّتي حدود 540 میلیون نفر است که 5 حوزه‌ي ژئوپلتیک مهم جهان (آسیای مرکزی، قفقاز، شبه قارّه‌ي هند، خلیج فارس و خاورمیانه) را در برگرفته و در بین قارّه‌های آفریقا، اروپا و سرزمین‌های روسیه، چین و هند قرار دارد. این منطقه با وجود پیشینه‌ي تاریخی ـ تمدّنی چندین هزار ساله و اشتراکات فرهنگی ـ دینی به عنوان غنی‌ترین کانون فرهنگی تمدّنی جهان و دارا‌بودن منابع عظیم طبیعی، مزیّت‌ها و ظرفیّت‌های توسعه‌ای استثنایی، کماکان از مناطق کم‌توسعه‌یافته‌ي جهان محسوب می‌شود و فاقد الگویی از همکاری‌های توسعه‌ي جمعی می‌باشد. یکی از راه‌های شناخت منطقه‌ي آسیای جنوب غربی مطالعه‌ی کمّی و کیفی جمعیّت و بررسی شاخص‌های جمعیّتی و اجتماعی منطقه است، زیرا اعتقاد بر این است که هر گونه پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی در هر منطقه منوط به کم و کیف جمعیّت در آن محدوده است. به بیان دیگر، نتایج مطالعات جمعیّت‌شناختی که عمدتاً از آمارهای جمعیّتی حاصل می‌شوند زیربنای برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های خُرد و کلان هر سرزمینی به شمار می‌آیند. بدیهی است که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری بدون توجّه به آمارهای جمعیّتی و شاخص‌های آن می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به سرمایه و ثروت ملّی منطقه وارد نماید. برای پی‌بردن به اوضاع جمعیّتی کشورهای منطقه‌ي آسیای جنوب غربی یکی از بهترین روش‌ها، مقایسه‌ي اطّلاعات آماری و به ویژه اطّلاعات و شاخص‌های جمعیّتی هر یک از کشورهای تشکیل‌دهنده‌ي منطقه است. مقایسه‌ي اوضاع و شاخص‌های جمعیّتی منطقه مشخّص خواهد کرد که وضع و موقعیّت هر کشور از نظر متغیّرهای جمعیّتی و شاخص‌های مربوطه چگونه است و می‌توان آن‌ها را با شاخص‌های جهانی مقایسه نموده و هم‌چنین مقام ایران را نیز در بین سایر کشورهای منطقه نشان داد. شاخص‌های مورد نظر عبارتند از: جمعیّت، مساحت، تراکم جمعیّت، میزان موالید، میزان خام مرگ، میزان باروري کل، میزان رشد طبیعی جمعیّت، نرخ باسوادی، نسبت شهرنشینی، نسبت روستانشینی، مهاجرت، شاخص برابری قدرت خرید.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۳ و ۶۴، صص 60-27 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۲ مشخّص شده است داونلود كنيد.

 http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=9&mID=1981

محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی کشور، استان تهران و شهرستان‌هاي آن

محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی  کشور، استان تهران و شهرستان‌هاي آن

محمّدجواد محمودي

چكيده

اندازه گیری میزان رشد یافتگی جوامع بر اساس سطح تولید یا درآمد سرانه در جهان از حدود پنجاه سال پیش مورد توجه قرار گرفته است . انجام این کار که در زندگی های ابتدائی و ساده انسان در گذشته می‌توانست به آسانی صورت گیرد، امروز کار مشکلی است، چرا که رشد‌یافتگی جامعه شامل جنبه‌های کمّی می‌باشد در حالی که توسعه‌ي اقتصادی شامل جنبه‌های کیفی نیز می‌شود به همین دلیل برای سنجش میزان توسعه‌یافتگی جوامع و مقایسه‌ي بین آن‌ها از یک سری شاخص‌های دیگر اقتصادی (توسعه‌ي انساني) اجتماعی، سیاسی و فرهنگی استفاده می‌شود. یکی از این شاخص‌ها، شاخص توسعه‌ي انسانی می‌باشد.

از سال 1990 به بعد، برنامه‌ي توسعه‌ي سازمان ملل متّحد هر ساله یک گزارش توسعه‌ي انسانی منتشر مي‌كند که در آن اندازه‌‌ي این شاخص برای هر کشور محاسبه می‌شود و کلیه‌ي کشورها بر اساس آن رتبه‌بندی می‌شوند. چنانچه در گزارش سازمان ملل شرح داده شده اندازه‌ي این شاخص همواره بین صفر و 1 در نوسان است. کشورهایی که اندازه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی آن‌ها ۹/۰ و بيش‌تر باشد دارای توسعه‌ي انسانی خيلي بالا، بين ۸/۰ و ۹/۰ بالا، بين ۸/۰ و ۵/۰ متوسّط و کشورهایی که اندازه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی آن‌ها كم‌تر از ۵/۰ باشد دارای توسعه انسانی پائین تلقی و نامیده شده‌اند. هدف گزارش حاضر محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی و مؤلّفه‌هاي آن برای کشور، استان تهران و هر یک از شهرستان‌های آن با استفاده از آمارهای موجود کشور در سال‌های 1380 تا 1385 است. تاکنون محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی برای محدوده‌های کوچک‌تر از استان در کشور انجام نشده است و دلیل آن بیش‌تر فقر آمارهای تفصیلی در محدوده‌های کوچک‌تر از استان در زمینه‌ي تولید ناخالص داخلی بوده است. به هرحال تحقیق حاضر از جهتی به منظور ایجاد انگیزه در تولید آمارهای تفضیلی لازم در محدوده‌های شهرستانی صورت گرفته است.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۸، شماره‌ي ۶۷ و ۶۸، صص ۱۱۸-۸۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با شماره‌ي ۱۱۸-۸۱ مشخّص شده است داونلود كنيد.  

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=17&mID=1981

پسامند رشد: سرمايه‌ي انساني يا سرمايه‌ي اجتماعي؟

پسامند رشد: سرمايه‌ي انساني يا سرمايه‌ي اجتماعي؟

 علي سوري

 چكيده

اين مقاله به بررسي و مقايسه‌ي اثرات سرمايه‌ي انساني و سرمايه‌ي اجتماعي بر رشد اقتصادي مي‌پردازد. نتايج به دست‌آمده نشان مي‌دهد كه تأثير كاهش سرمايه‌ي اجتماعي بر رشد اقتصادي، منفي و معني‌دار، در حالي كه تأثير سرمايه‌ي انساني معني‌دار نيست. هم‌چنين پسامند رشد اقتصادي كه بيانگر ان مقدار از رشد اقتصادي است كه توسّط عوامل توليد تبيين نمي‌شود، داراي رابطه‌ي منفي وكاملاً معني‌دار با كاهش سرمايه‌ي اجتماعي بوده ولي سرمايه‌ي انساني تأثير معني‌داري بر رشد اقتصادي ندارد. به هر حال، هرچند معيارهاي اندازه‌گيري سرمايه‌ي انساني و سرمايه‌ي اجتماعي ممكن است تا حدودي ساده باشند، ولي نتايج به‌دست‌امده مي‌تواند درخور توجّه باشد.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، سرمايه‌ي اجتماعي، رشد اقتصادي، پسامند رشد.

 اين مقاله در نشريه‌ي "نامه‌ي اقتصادي"، جلد 1، شماره‌ي 2، سال 1384، صص 84-71 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد. 

 http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20or%20social%20capital%20(posted).pdf

سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي

سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي

 مصطفي عمادزاده

 چكيده

آهنگ رشد اقتصادي به ميزان انباشت سرمايه و به طور عام و سرمايه‌ي انساني به‌طور خاص بستگي دارد. بنابراين، همه‌ي كشورها براي تسريع آهنگ رشد خود ناگزير از توسعه‌ي منابع سرمايه‌اي هستند. در اين زمينه، هر اندازه سهم سرمايه‌ي انساني در موجودي سرمايه‌ي كشورها بيش‌تر باشد، زمينه‌ي استفاده‌ي بهينه از ساير منابع سهل‌تر و سريع‌تر خواهد بود.

هدف از اين مقاله بررسي ارتباط بين سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي است. در اين راستا، نويسنده ابتدا به بررسي تأثير سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصادي فرد پرداخته و نشان داده است كه چگونه سرمايه‌گذاري در آموزش افراد منجر به افزايش توانايي‌ها و قدرت توليد آن‌ها و ارتقاء سطح درآمدشان مي‌شود. در ادامه، اثر انباشت سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصاد ملّي مورد بررسي قرار گرفته است. در اقتصاد كلان، سرمايه‌ي انساني از طرفي بهره‌وري عوامل توليد را افزايش مي‌دهد و بازده نزولي اين عوامل را به تعويق مي‌اندازد و سپس با ايجاد نوآوري‌هاي فنّي زمينه‌هاي به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي جديد را افزايش و هزينه‌هاي نسبي توليد را كاهش مي‌دهد. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاري بيش‌تر در آموزش موجب توسعه‌ي ذخاير سرمايه‌ي انساني گشته، بر توانايي‌ها و قدرت توليد آحاد مردم مي‌افزايد و شرايط ارتقاء رشد اقتصادي را فراهم مي‌آورد.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، رشد اقتصادي، بازده اقتصادي آموزش، توانايي‌هاي ذاتي، آموزش پيش‌دبستاني، آموزش رسمي، آموزش ضمن خدمت، بازار كار

 اين مقاله در نشريه‌ي علمي ـ پژوهشي "دانشكده‌ي ادبيات و علوم انساني" دانشگاه اصفهان، سال ۱۳۷۷، شماره‌ي ۱۲، صص 176-151 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير ار كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20and%20economic%20growth%20(posted).pdf

محاسبه‌ي بازده سرمايه‌ي انساني در ايران

محاسبه‌ي بازده سرمايه‌ي انساني در ايران

 محمّد جواد صالحي

 چكيده

در اين مقاله، به بررسي تأثير چند متغيّر كه همگي نشان‌دهنده‌ي تأثير سرمايه‌ي انساني بر درآمد هستند، پرداخته شده است. علاوه بر ويژگي‌هاي شخصي مثل جنسيّت، محلّ زندگي، محلّ اشتغال و ... كه در مقاله ارايه شده است، نتيجه‌ي كلّي اين است كه تأثير تحصيلات و تجربه بر درآمد افراد داراي تحصيلات و تجربه‌ي بيش‌تر، نسبت به افراد با تحصيلات و تجربه‌ي كم‌تر به صورت فزاينده است.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، توابع درآمدي، نرخ بازده آموزش و توابع درآمدي سرمايه‌ي انساني

 اين مقاله در "فصلنامه‌ي پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي" شماره‌ي 35 و 36، سال 1384، صص 166-139 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20in%20iran%20(posted).pdf

سرمايه‌ي انساني، توانمندي انساني

سرمايه‌ي انساني، توانمندي انساني

 وحيد محمودي

 چكيده

در اين مقاله، نويسنده به بررسي روند تكاملي جايگاه انسان در نظريه‌هاي توسعه مي‌پردازد. نويسنده بر اين باور است كه در ديدگاه‌هاي پيشين عامل سرمايه‌ي فيزيكي نقش اصلي و محوري داشته و نيروي انساني نقشي فرودست بازي مي‌كرده است و حتّي گاهي عرضه‌ي نيروي كار نامحدود فرض مي‌شده است. امّا رفته‌رفته با مطرح‌شدن موضوعاتي چون بهره‌وري عوامل و لوازم مهارت و سلامت نيروي كار و با گسترش نظريه‌ها در زمينه‌ي توسعه و طرح مباحثي چون توسعه‌ي انساني و توانمندي انساني، انسان به جايگاهي والا و بسيار برتر از سرمايه‌ي فيزيكي دست يافت و حتّي در دهه‌ي اخير انسان‌محوري به عنوان يك رويكرد غالب در توسعه مطرح شد. نويسنده در ادامه ضمن اشاره به اين واقعيّت كه در دو رويكرد سرمايه‌ي انساني و توانمندي انساني اگرچه انسان در كانون توجّه است، ولي تفاوت‌هايي اساسي بين اين دو وجود دارد. در رويكرد سرمايه‌ي انساني بر نقش عاملي و ابزاري انسان در تقويت امكانات توليد انگشت گذاشته مي‌شود در حالي‌كه رويكرد توانمندي انساني بر نقش فاعلي و توانايي انسان‌ها براي دست‌يابي به زندگي دلخواه و ازفايش دامنه‌ي گزينش‌هاي واقعي آنان متمركز است.

 اين مقاله در نشريه‌ي "هفته‌نامه‌ي سياسي ـ اقتصادي"، شماره‌ي 226-225، صص 227-221 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20and%20(posted).pdf

اثرات سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصادي در ايران

اثرات سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصادي در ايران

 محمّدجواد صالحي اصفهاني

 چكيده

مقاله‌ي حاضر به بررسي سهم سرمايه‌ي انساني در رشد اقتصادي ايران مي‌پردازد. مدل مورد استفاده در اين مقاله به مدل MRW معروف است. متغيّرهاي سرمايه‌ي انساني در بررسي حاضر عبارتند از نرخ ثبت‌نام در مقاطع مختلف، سال‌هاي تحصيل و مخارج آموزشي. ضرايب اين متغيّرها نشان از تأثير مثبت، معني‌دار و البتّه متفاوت بر رشد اقتصادي دارد. هم‌چنين نيروي انساني دانش‌آموخته‌ي دانشگاهي در رشد اقتصادي بخش‌هاي صنعتي، كشاورزي و خدمات نيز برآورد شده و همه‌ي ضرايب مربوط به آن مثبت و معني‌دار ارزيابي شده است.

 واژگان كليدي

رشد اقتصادي، سرمايه‌ي انساني، رشد درون‌زا

 اين مقاله در "فصلنامه‌ي پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي" شماره‌ي 23 و 24، سال 1381، صص 73-43 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/the%20effect%20of%20human%20capital%20on%20population%20growth%20in%20iran%20(posted).pdf

جهاني‌شدن، مهاجرت و فقر در ايران

جهاني‌شدن، مهاجرت و فقر در ايران

 پويا علاء‌الدّيني، يحيي امامي

 چكيده

هدف اصلي اين مقاله بررسي جنبه‌هاي مختلف مهاجرت در ايران، هم به عنوان كشور مقصد و هم به عنوان كشور مبداء، در ارتباط با مسأله‌ي فقر است. اين بررسي، قدامي مقدّماتي در گردآوري اطّلاعات موجود در باب جنبه‌هاي مختلف پيوند مهاجرت نيروي كار و فقر در كشور است. اگرچه به دست دادن تحليلي عميق در باب اين موضوع اطّلاعات بسيار گسترده‌تري مي‌طلبد، ولي اميد مي‌رود از طريق غور در داده‌هاي موجود، ساختار كلّي مهاجرت نيروي كار در ايران شناسايي شود، در مورد تأثير آن بر فقر گمانه‌زني‌هايي صورت بگيرد، چالش‌هاي موجود برجسته شوند و مجموعه‌اي از پيشنهادهاي مقدّماتي ارايه گردد.

در طيّ مقاله استدلال مي‌شود كه مهاجرت اتباع افغان و عراقي به ايران هرچند كه موجب بهبود نسبي وضع مهاجران با توجّه به شرايط بحراني در كشورهاي مبداءشان شده است، امّا در عين حال آنان را به قشر نسبتاً گسترده‌ي فقيري در حاشيه‌ي شهرهاي ايران تبديل ساخته است. هم‌چنين در مقاله نشان داده مي‌شود كه مهاجرت برون‌مرزي ايرانيان كشور را از بهره‌گيري از تحصيلات عالي، مهارت هاي ويژه و سرمايه‌هاي گسترده‌ي اين گروه محروم ساخته است. اين امر بي‌ترديد نتايج نامطلوبي در زمينه‌ي گسترش فقر به همراه داشته است. افزون بر اين، اثار انتقال ارز به ايران توسّط مهاجرين به دليل ويژگي‌هايشان محدود است.

 كليد واژه‌ها: انتقال ارز، ايران، فقر، مهاجرت

اين مقاله‌ در نشريه‌ي "رفاه اجتماعي"، سال پنجم، شماره‌ي 18، صص 200-169 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/globalization,%20migration%20and%20poverty%20in%20iran%20(posted).pdf

اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي

اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي

 محمّد نوفرستي، سيّدصهيب مدني تنكابني

 چكيده

در اين مقاله با بهره‌گيري از فرضيه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني، اثر تغيير ساختار سنّي جمعيّت بر هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي به صورت تجربي با استفاده از روش هم‌جمعي و به كمك داده‌هاي سري زماني سال‌هاي 1338 تا 1382 مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج حاكي از ان است كه هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي به گونه‌ي بارزي از تغييرات در توزيع سنّي جمعيّت تأثير مي‌پذيرد. هم‌چنين اين ادّعا در نظريه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني كه گروه سنّي ميان‌سال تأمين‌كننده‌ي پس‌انداز مؤثّر جامعه است در مورد ايران تأييد مي‌شود. بر اساس نتايج به دست آمده بيش‌ترين پس‌انداز توسّط افرادي كه در محدوده‌ي سنّي 30 تا 45 هستند صورت مي‌گيرد.

 واژگان كليدي:

هزينه‌هاي مصرفي بخش خصوصي، فرضيه‌ي دوران زندگي آندو ـ ماديگلياني، توزيع سنّي جمعيّت، سري‌هاي زماني، هم‌جمعي، روش انگل ـ گرينجر

 اين مقاله در نشريه‌ي "پيك نور"، سال چهارم، شماره‌ي دوّم، 116-106 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/the%20effect%20of%20changing%20population%20age%20structure%20(posted).pdf

مجموعه‌ي مقاله‌هاي كنفرانس جمعيّتي اروپا (2003)

مجموعه‌ي مقاله‌هاي كنفرانس جمعيّتي اروپا (2003)

ورشو، ۳۰-۲۶ آگوست ۲۰۰۳

كنفرانس جمعيّتي اروپا با عنوان "جمعيّت اروپاي شرقي و مركزي: چالش‌ها و فرصت‌ها" در روزهاي 26 تا 30 آگوست 2003 در شهر ورشو پايتخت لهستان برگزار شد. مجموعه‌ي مقاله‌هاي كنفرانس در 6 بخش و 724 صفحه سازمان يافته و منتشر شده است. تغييرات باروري، تنظيمات زندگي و تغييرات ساختار، بهداشت، اختلال در سلامتي و مرگ‌ومير، جمعيّت و اقتصاد، سياست‌هاي جمعيّتي، جمعيّت و تغييرات اجتماعي عناوين و سرفصل‌هاي كلّي اين مجموعه از مقاله‌ها را تشكيل مي‌دهند. براي دسترسي و دريافت فايل متن كامل مقاله‌هاي اين كنفرانس به صورت پي دي اف، اينجا كليك كنيد.

کاهش میزان مرگ‌ومیر کودکان در ایران

کاهش میزان مرگ‌ومیر کودکان در ایران

چكيده

مرگ‌ و مير يكي از مؤلفه‌هاي اصلي تغييرات جمعيت است. ثبات يا تغيير اين پديده در كنار تعيين‌كننده‌هاي ديگر تغييرات جمعيت، يعني باروري و مهاجرت، به ويژه باروري، در طول زمان باعث تغيير در حجم، توزيع و تركيب جمعيت مناطق و كشورها مي‌شود. از آنجا که اطفال و کودکان آسيب پذيرترين افراد يک جمعيت هستند، از اين رو، مرگ ومير آنان دردناک و تحمل آن براي همگان سخت و دشوار است. بنابراين نظر به اهميت مرگ ومير کودکان و اطفال و اثرهای متعدد اقتصادي- اجتماعي و جمعيت شناختي آن، روند مرگ ومير کودکان و اطفال و عوامل مؤثر بر آن باید مورد عنايت و توجه خاص جمعيت‌شناسان، جامعه شناسان و کارشناسان مسایل بهداشتي قرار گيرد. به طور خلاصه مي‌توان گفت که بررسي پديده مرگ و مير به ويژه مرگ‌و‌مير کودکان و اطفال به دلايلي مانند نقش آن در ميزان رشد و افزايش جمعيت، اثرپذيري شديد آن از عوامل غيرجمعيتي، تأثيرگذاري بر ساختار سني جمعيت و نقش و اهميت آن در پيشبرد اهداف برنامه تنظيم خانواده و کنترل مواليد، حایز اهميت است.  

ادامه نوشته

تحليل رابطه‌ي سطوح توسعه‌ي انساني و جنسيّتي با شاخص‌هاي محروميّت و بهره‌مندي باروري (مناطق روستايي ا

تحليل رابطه‌ي سطوح توسعه‌ي انساني و جنسيّتي با شاخص‌هاي محروميّت و بهره‌مندي باروري (مناطق روستايي ايران ـ سال‌هاي 1375 و 1385)

مريم (آزاده) مرداني، فضيله خاني

چكيده

در مطالعه‌ي حاضر تلاش مي‌كنيم تا تفاوت زنان در مناطق روستايي استان‌هاي مختلف كشور را در سطح باروري و نيز امكانات بهداشتي و پزشكي در حين باروري با توجّه به رتبه‌ي متفاوت اين مناطق در شاخص توسعه انساني و جنسيتي در سال هاي عنوان شده را مطالعه كنيم. از آنجا كه متغيرهاي باروري بيانگر وضعيت خاص زنان است و اشكال و علل محروميت‌ها و نيازهاي غيرمشترك زنان مانع قرارگيري آن ها در يك گروه همگن با نيازهاي يكسان مي شود، دست يابي به اطلاعات تفكيكي در مورد گروه هاي مختلف زنان در درون هر يك از مناطق خيلي اهميت دارد. در اين مطالعه استدلال مي كنيم كه قرار گرفتن يك منطقه در گروه مناطق روستايي نميتواند دليلي بر همگوني و تشابه اين مناطق باشد. نامتوازن بودن سطوح توسعه انساني و جنسيتي در مناطق روستايي، انزواي جغرافيايي برخي از مناطق روستايي و شرايط متفاوت اقليمي، جايگاه متفاوت آنها را در سطح باروري (محروميت باروري) و شاخص ميزان دسترسي به امكانات بهداشتي در حين حاملگي و پس از آن (بهره مندي باروري) را به دنبال دارد. تئوري هاي مورد توجه در اين پژوهش شامل؛ تئوري هاي اقتصادي باروري، تئوري تعيين كننده هاي بلافصل و تئوري فرهنگي باروري است. در اين پژوهش از روش اسنادي-آماري و به منظور تحليل اطلاعات و روابط علي بين متغيرها از آزمون هاي آماري و ضرايب همبستگي پيرسون، آزمون رگرسيونِ چندگانه و تحليل خوشه اي و براي شاخص سازي از تحليل عاملي استفاده ميكنيم. نتايج اين مطالعه نشان ميدهد كه بين سطوح توسعه انساني و جنسيتي با سطح محروميت باروري رابطه اي منفي و با سطح بهره مندي باروري رابطه اي مثبت و معنادار وجود دارد. گرچه از شدت رابطه در سال 1385 در مقايسه با 1375 كاسته شده، اما رابطه هم‌چنان معنادار است. رابطه بين محروميت و سطح بهره مندي باروري بيان گر آن است كه يكي از دلايل كاهش سطح باروري در برخي مناطق، به خصوص در سال 1385، ميتواند سطح بهره مندي باروري باشد؛ چون در هر كجا كه زنان بيشتر به امكانات بهداشتي در حين حاملگي و پس از آن دسترسي دارند، تمايل به سطح باروري پايينتري را نشان مي‌دهند.

واژگان كليدي:

 توسعه‌ي انساني، توسعه‌ي جنسيّتي، بهره‌مندي باروري، محروميّت باروري، مناطق روستايي  

اين مقاله در نشريه‌ي "پژوهش زنان"، تابستان ۱۳۸۸، شماره‌ي ۲، پياپي ۲۵، صص ۵۴-۳۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/61713882502.pdf

رشد جمعيّت و مشكلات ناشي از آن

رشد جمعيّت و مشكلات ناشي از آن

چكيده

سهم کشورهای در حال توسعه از مجموع رشد جهانی ، رقمی قابل ملاحظه را تشکیل می دهد . در حال حاضر نیمی از رشد جمعیت جهان مربوط به فقط ۶ کشور هند ، چین ، پاکستان ، نیجریه ، بنگلادش و اندونزی است . بر اساس آخرین آمارهای موجود ۹/۴ میلیارد نفر ( ۳/۸۰  درصد ) از مردم جهان در مناطق در حال توسعه زندگی می کنند و حال آنکه سهم کشورهای توسعه یافته از کل جمعیت جهان ۲/۱  میلیارد نفر است.

بطور کلی، در حالیکه روند صعودی رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه صورت گیرد ، در مناطق توسعه یافته تر این روند بطئی شده و حتی در برخی ممالک رشد منفی وجود دارد . علیرغم کاهش نرخ باروری در جهان و این واقعیت که در طی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰  نرخ کلی باروری کمتر از میزان جانشینی بوده است ، جمعیت جهان در سالهای آینده همچنان روند صعودی را خواهد داشت و ارقام مطلق جمعیت ، بویژه در مناطق در حال توسعه رشد چشم‌گیری خواهد داشت که این امر ناشی از بزرگی جمعیت پایه و رشد فزاینده تعداد جوانان می‌باشد.

ادامه نوشته

جهنّمِ جمعيّتي در راه است

جهنّمِ جمعيّتي در راه است

عبّاس ثابتي راد

چكيده

كلان‌شهرها در رقابتي ناخواسته هر روز بزرگ‌تر و پرجمعيّت‌تر مي‌شوند. شهرهاي جهان ديگر شكوه تمدّن نوين را ندارند. حاشيه‌نشيني، تراكم جمعيّت، نبود امكانات، توسعه‌ي نامتوازن و بحران‌هاي زيست‌محيطي از آنان كابوس‌هايي ساخته است كه امروزه بسياري از نظريه‌پردازان به شهرها لقب جزيره‌هاي انساني سياه داده‌اند. نگراني‌هاي عمده در مورد رشد شهرنشيني در كشورهاي در حال پيشرفت است؛ شهرهايي در كشورهاي چين، هند، نيجريه، بنگلادش و پاكستان.

هر چند شهر لاگوس در نيجريه به‌عنوان نمونه‌اي عيني از رشد نامتوازن و بي‌مهار شهرنشيني در جهان بي‌بديل است و زندگي بيش از 12 ميليون نفر در حال حاضر در آن از اين شهر يك كابوس جمعيّتي ساخته است، امّا بسياري ديگر از شهرهاي جهان نيز گويا با اين شهر به رقابت برخاسته‌اند و هم‌اكنون در رشدي بي‌مهار به سوي آينده‌اي مبهم خيز برداشته‌اند؛ شهرهايي كه سعي مي‌كنند با برنامه‌ريزي‌هاي مختلف در برابر بحران جمعيّتي ايستادگي كنند و با فراهم آوردن امكانات مناسب براي شهروندان از آينده محتومي كه در انتظارشان است رهايي يابند. 

اين مقاله از سايت http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=87549 اقتباس شده است.

ادامه نوشته