بيكاري، معضل بزرگ سد‌ه‌ي نو

بيكاري، معضل بزرگ سد‌ه‌ي نو

ناصر موفّقيان

چكيده

اين مقاله در بررسي مقوله‌ي بيكاري، با اشاره به آمار بيكاري در سطح جهان، چشم‌انداز آينده‌ي جمعيّت جوان و بيكار را مورد توجّه قرار مي‌دهد. در مقاله آمده است: "جوان بيكار يا نامطمئن از تداوم اشتغال خود، به طور غريزي مصرف‌كننده‌ي خوبي نخواهد بود، چون ناچار خواهد بود هزينه هاي مصرفي خود را در سطح حدّاقل ممكن نگاه دارد، يا از پس‌انداز و سرمايه‌گذاري چشم‌پوشي كند، و اين رفتارها همه به زيان نظام توليدي و اقتصاد كشور تمام خواهد شد".

ادامه نوشته

اقتصاد دانش‌بر و فرار مغزها

اقتصاد دانش‌بر و فرار مغزها

هاجر جهانگرد

چكيده

اين مقاله به بررسي دلايل پديده‌ي فرار مغزها (مهاجرت سرمايه‌هاي انساني به سمت كشورهاي توسعه‌يافته) از ديدگاه اقتصاد دانش‌‌بر مي‌پردازد. امروزه اقتصاد دانش‌بر، جانشين اقتصاد صنعتي شده كه مشخّصه‌ي بارز آن دانش است. به بيان ديگر، اصل بنيادين اين اقتصاد، دانش و خلق آن است. در ادامه‌ي مقاله، مفهوم رشد و توسعه‌ي اقتصادي دانش‌بر تبيين و تأكيد مي‌شود كه در نظريه‌هاي نوين، سرمايه‌هاي مادّي در شرايط نوين اقتصادي در خدمت دانش و نيروي دانش‌مدار قرار گرفته است؛ ضمن اين كه هزاره‌‌ي سوّم ميلادي را "دوره‌ي بهره‌برداري و مديريّت دانش در خدمت توسعه" و جامعه‌ي مربوط به آن را جامعه‌اي فراگير نام نهاده‌اند.

ادامه نوشته

تأثير و تأثّر متقابل تأمين اجتماعي و اشتغال در سال‌هاي 1375 تا 1380

تأثير و تأثّر متقابل تأمين اجتماعي و اشتغال در سال‌هاي 1375 تا 1380

مهرنوش مشايخي و محسن رياضي

چكيده

هدف اين مقاله، بررسي تأثير تأمين اجتماعي بر اشتغال و نيز نقش تأمين اجتماعي در سياست‌هاي اشتغال‌زايي در برنامه‌هاي توسعه‌ي ايران (پيش و پس از انقلاب) است. در همين راستا، ابتدا وضعيّت بازار كار در ايران، مرور و تشريح مي‌شود. آنگاه تقاضاي نيروي كار نيز در سه گزينهي رشد ساليانه‌ي 2/7 درصدي، 6 درصدي توليد ناخالص داخلي و تداوم فرايند گذشته (9/3درصدي) برآورد مي‌گردد. در اين مقاله بر نبود كارآمدي و اثر‌بخشي لازم راه‌كارها و سياست‌هاي اتّخاذ‌شده در زمينه‌ي ايجاد اشتغال در برنامه‌ي سوّم توسعه، تأكيد شده و اين امر بر گسترش بيش‌تر جمعيّت افراد جوياي كار و افزايش نرخ بيكاري منجر شده است. نويسندگان معتقدند ادامه‌ي فرآيند موجود و حفظ رويه‌ها و ساختارهاي فعلي حاكم بر بازار كار، به هيچ‌وجه مطلوب و متضمّن منافع ملّي نبوده، براي گسترش اشتغال و كاهش نرخ بيكاري، همه‌ي ساختارها، روابط و مناسبات حاكم بر بازار كار نيازمند بازنگري و تجديد‌نظر اساسي و بنيادي است.

ادامه نوشته

سياست اجتماعي و خانواده‌هاي گسترده؛ شواهدي از برنامه‌ي بازنشستگي در آفريقاي جنوبي

سياست اجتماعي و خانواده‌هاي گسترده؛ شواهدي از برنامه‌ي بازنشستگي در آفريقاي جنوبي

ماريان برتراند، سندهيل مولنابتان، داگلس

مترجم: هرمز همايون‌پور

چكيده

در اين مقاله، اين پرسش كه "منابع مالي چگونه به خانواده‌هاي گسترده در كشورهاي رو به توسعه تخصيص مي‌يابد"، بر پايه‌ي يك تجربه‌ي يگانه‌ي اجتماعي (برنامه‌ي بازنشستگي آفريقاي جنوبي) بررسي مي‌شود. طبق اين برنامه، به سالمندان، نوعي مستمري نقدي پرداخت مي‌شود كه كم‌وبيش با دوبرابر درآمد سرانه‌ي آفريقايي‌ها در مناطق روستايي در آفريقاي جنوبي برابر است. در اين پژوهش، چگونگي تأثير اين نقل و انتقال نقدي بر عرضه‌ي كار جواناني كه در كنار سالمندان مزبور در خانواده‌هاي گسترده زندگي مي‌كنند، بررسي مي‌شود. مطالعهي مزبور نشان مي‌دهد كه ميزان ساعت كار جوانان اين خانواده‌ها، وقتي زنان خانواده به 60 سالگي و مردان خانواده به 65 سالگي ( سنّ قانوني بازنشستگي) مي‌رسند، به شدّت كاهش مي‌يابد. هم‌چنين، تأكيد مي‌شود كه كاهش در عرضه‌ي كار، وقتي زنان، دريافت‌ كننده مستمري بازنشستگي هستند، خيلي زيادتر است كه گوياي وضعيّت ناقص تمركز و توزيع منابع مالي در خانوار است. تخصيص منابع مالي به جوانان نيز به جنسيّت و سنّ مطلق و نيز سنّ نسبي آن‌ها بستگي كامل دارد. پسر ارشد خانواده معمولاً بيش از ديگر جوانان عضو خانواده، ساعت‌هاي كارش را كاهش مي‌دهد و مردان نيز به طور نسبي از قدرت چانه‌زني بيش‌تري در خانواده برخودار بوده، و اعضاي خانواده مراقبت بيش‌تري از آن‌ها به عمل مي‌آورند.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال پنجم، شماره‌ي دوّم، فصل‌نامه‌ي شماره‌ي ۱۳، صص ۱۰۸-۷۹ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_SouthAfrica13.pdf

درباره‌ي روش‌هاي تعريف و سنجش فقر

درباره‌ي روش‌هاي تعريف و سنجش فقر

ناصر موفّقيان

چكيده

اين مقاله با اشاره به معاني گوناگون و تعاريف متفاوتي كه از واژه‌ي فقر در زبان‌هاي مختلف ارائه شده و هم‌چنين با تشريح و تأكيد بر دو مفهوم فقر مطلق و فقر نسبي، بر اين باور است كه گسترش روزافزون انديشه‌ي "نسبي" بودن مفهوم فقر و بنابراين، گسترش فزاينده‌ي تعاريف و روش‌هاي سنجش فقر نه فقط مقايسه‌هاي بين‌المللي را دشوار مي‌كند بلكه اجماع كارشناسان در زمينه‌ي فقرزدايي را نيز تعليق به محال مي‌سازد. در مقاله، مسأله‌ي "نيازهاي فيزيولوژيكي پايه" نيز مورد توجّه قرار گرفته و ضمن بيان. هم‌چنين تعريف كلاسيك بانك جهاني در مورد پديده‌ي فقر، به عنوان "نقطه‌ي شروع" و تعريف دقيقي براي "فقر مطلق"، تصريح مي‌گردد كه نيازهاي فيزيولوژيك براي هر فرد، حتّي اگر كاملاً يكسان نباشد، دست‌كم قابل تشخيص و سنجش است. "ابهامات سنجش پولي فقر" از ديگر مقوله‌هاي مورد بحث در مقاله است چنين به نظر مي‌رسد كه چه در مورد عرضه‌ي مفهوم واحدي از فقر، و چه در مورد ابزارهاي سنجش فقر، هنوز با چندگانگي و رويكردهاي متنوّعي سروكار داريم كه هر يك از آن‌ها، ويژگي‌ها، مزايا و نقاط ضعف و قوّت خاص خود را دارد. در ادامه، شاخص "ضريب جيني" تشريح و يكي از موارد استفاده از آن در سطح اقتصاد كلان با استفاده از يك بررسي موردي در ايالات متّحده تبيين مي‌شود. اين نوشتار در انتها، استاندارد نيازهاي فيزيولوژيكي پايه را براي تعيين و تعريف خطّ فقر توضيح مي‌دهد و مي‌پرسد: "نيازهاي فيزيولوژيكي" آدميان، به عنوان موجوداتي طبيعي، در زمينه‌هايي چون پزشكي، داروسازي، بهداشت و درمان و حتّي روان‌شناسي باليني با اجماع جهاني مواجه شده، پس مباحث مقاله تشريح مي‌شود. چرا در مورد فقرزدايي و مبارزه با محروميّت و آسيب‌پذيري چنين نباشد؟

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال پنجم، شماره‌ي دوّم، فصل‌نامه‌ي شماره‌ي ۱۳، صص ۴۴-۲۳ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_PovertyMeasurement13.pdf

بحران سالخوردگي در كشورهاي كم‌تر توسعه يافته: مصرف يا توليد؟

بحران سالخوردگي در كشورهاي كم‌تر توسعه يافته: مصرف يا توليد؟

محمود مسكوب

مترجم: ميترا آذرهوش

چكيده

در اين مقاله، اقتصاد سالخوردگي در ادبيات توسعه تبيين مي‌شود و با اشاره به مبحث اقتصاد سالخوردگان جمعيّت، مفهوم سالخوردگي فردي و وابستگي سالخوردگان، مورد مطالعه قرار مي‌گيرد و هم‌چنين بهره‌جويي از سنّ بازنشستگي و سنّ فعّال افراد براي بيان توانايي بهره‌بري سالخوردگان نيز تشريح مي‌گردد. علاوه بر اين، پاسخ به اين پرسش كه آيا فرايند سالخوردگي جمعيّت بر مصرف كل مي‌افزايد يا از آن مي‌كاهد، و الگوي اقتصاد نئوكلاسيك (مصرف و پس‌انداز) نيز مورد توجّه قرار مي‌گيرد. اين نوشتار، بحران پيري جمعيّت را "بحران عدم تعادل بين جمعيّت در سنّ اشتغال و جمعيّت پير" مي‌داند و سالخوردگي فردي و جمعي را مسأله‌اي متأثّر از جنسيت ارزيابي مي‌كند. در ادامه و با توجّه به اين نكته كه سرعت افزايش نسبت سالخوردگان به كلّ جمعيّت در كشورهاي كم‌تر توسعه يافته، بيش از سرعت رشد جمعيت در سن اشتغال است، نتيجه گرفته مي‌شود كه نسبت تعداد سالخوردگان به تعداد افراد در سنّ اشتغال نيز در حال افزايش است. درصد جمعيّت در سنّ اشتغال تا سال 2020 و 2050 نيز برآورده شده است. آنگاه عوامل مؤثّر در سهم مشاركت افراد سالخورده در نيروي كار، پيامدهاي اقتصادي- اجتماعي سالخوردگي جمعيّت، و در پايان، الگوهاي اقتصادي غير نئوكلاسيك (ماركسيستي، كينزي و پست كينزي) مبتني بر توليد، بهره‌وري و رشد، و تأثيرات آن بر مقوله‌ي سالخوردگي جمعيّت و اشتغال، ارزيابي و تشريح مي‌گردد.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال چهارم، شماره‌ي ۱۱، صص ۸۷-۵۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_OldAge11.pdf

آثار اقتصادي، اجتماعي تورّم در ايران

آثار اقتصادي، اجتماعي تورّم در ايران

باقر قديري اصل

چكيده

در اين مقاله، در كنار توضيح مقوله‌ي تورّم، سه گروه اجتماعي عمده كه از تورّم متضرّر مي‌شوند و نيز گروه‌هاي اجتماعي و دولت كه از تورّم منتفع مي‌شوند، بيان شده‌اند. به عقيده‌ي مؤلّف، تداوم تورّم و طولاني‌تر‌شدن گراني و افزايش قيمت‌ها، نارضايتي و يأس مردم را گسترده‌تر مي‌كند و اين امر، فارغ از عواقب اجتناب‌ناپذيرش در توليد، عملكرد مكانيسم‌هاي اقتصادي را دچار اختلال خواهد كرد. تورّم طولاني‌مدّت هم‌چنين واجد جنبه‌هاي قوي ضدّ اخلاقي و ضدّ مذهبي ارزيابي شده و به‌علاوه، تورّم موجب بروز استضعاف، سوءِ تغذيه، بدتر‌شدن وضع معيشتي مردم و اختلال رواني در جامعه معرّفي شده است. از اين منظر، نويسنده معتقد است نه تنها براي بهبود اقتصاد،‌ بلكه براي دفع فساد، بايد با تورّم مقابله كرد.

 

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال اوّل، شماره‌ي ۲، پاييز ۱۳۷۸، صص ۹۶-۸۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 

http://ssri.ir/uploads/1_15_Inflation2.pdf

اشتغال، بازار كار و تأمين اجتماعي

اشتغال، بازار كار و تأمين اجتماعي

محمّد علي‌زاده

چكيده

مؤلّف اين مقاله بر اين عقيده است كه در نبود يك نظام فراگير و كارآمد تأمين اجتماعي، بيكاري موجب فقر و به‌تبع آن باعث بروز جنايات، انحرافات، تنش‌ها و بي‌نظمي‌هاي اجتماعي و خشونت مي‌شود. وي ضمن بررسي نارسايي‌هاي ساختاري و مناسبات ناكارآمد در ايران، شكاف توسعه و وضع جمعيّت كشور را مورد توجّه قرار داده و با بررسي تحوّل و نرخ رشد سالانه‌ي جمعيّت ايران، به ساختار سنّي جمعيّت و مشخّصه‌هاي ساختاري جمعيّت در سال‌هاي 1355 تا 1375، ضرورت اصلاحات و تعديل‌هاي ساختاري پرداخته است. مقاله با اشاره به نرخ ضعيف مشاركت اقتصادي جمعيّت كشور، تحوّل جمعيّت و نيروي كار، تحوّل عرضه و تقاضا، ساخت سنّي مشاركت اقتصادي و بيكاري پنهان (يا اشتغال ناقص) ادامه يافته، و در پايان، سطح اشتغال به كار، بهره‌وري نيروي كار و رشد توليد به مثابه جان‌مايه‌ي نظام تأمين اجتماعي معرّفي شده است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، سال اوّل، شماره‌ي ۲، پاييز ۱۳۷۸، صص ۱۱۷-۹۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_Employment2.pdf

الگوي توسعه‌ي برنامه‌هاي عمراني ايران

الگوي توسعه‌ي برنامه‌هاي عمراني ايران

ابراهيم رزّاقي

چكيده

اين مقاله با تبيين الگوي توسعه و برنامه‌هاي توسعه در ايران، برنامه‌ريزي اقتصادي را در كشور مورد نقد قرار داده و مي‌كوشد توضيح دهد كه از منظر "توسعه" و "خوداتّكايي"، برداشت‌هاي كلان از منابع نفتي ايران براي صادرات و دريافت وام‌هاي كلان خارجي، و در كنار آن تحميل فقر بر بخش قابل‌توجّهي از مردم و كاهش سطح زندگي اكثر افراد جامعه، چه دستاوردي براي جامعه‌ي ايران داشته است. مؤلّف با بررسي الگوي توسعه در برنامه‌ي اوّل و دوّم ـ كه در آن‌ها تنها بخش خصوصي مورد تأكيد قرار گرفته بود ـ تغييرات ساختار اقتصاد و آثار و پيامدهاي آن را ارزيابي كرده است. نويسنده‌ي مقاله، تجربه‌ي توسعه در ايران و برنامه‌ي سوم توسعه را كه "تداوم الگوي توسعه‌ي ناكارآمد" عنوان مي‌شود تبيين كرده و بر اين عقيده است كه الگوي توسعه و راهبرد آن در شرايط ناكارآمدي مديريّت توسعه‌ي اقتصادي كشور، زيان‌آور است؛ ضمن اين‌كه الگوبرداري از خارج و اجراي برنامه‌هاي تقليدي توسعه، به معناي از دست‌دادن امكانات مادّي، انساني و زمان، براي آزمونِ چيزي آزموده، ارزيابي شده است.

اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي تأمين اجتماعي"، شماره‌ي ۳، سال اوّل، صص ۸۴-۶۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://ssri.ir/uploads/1_15_DevelopmenModel3.pdf

آمايش سرزمين و توسعه‌ي پايدار روستايي با رويكرد گردشگري

آمايش سرزمين و توسعه‌ي پايدار روستايي با رويكرد گردشگري

محمود رحماني

چكيده

تفکّر آمایشی، با توجّه به مفهوم آمایش، بهر‌ه‌برداری مطلوب و مستمرّ از قابلیّت‌ها و توانائی‌های محیط با کم‌ترین میزان تخریب است. عملکرد آن ساماندهی رابطه‌ي انسان و فعّالیّت‌هایشان را با فضا و محیط با روند کلّی جریان تحوّلات بهینه نتیجه می‌دهد و از طریق یک چهارچوب ادراکی منطقی، برخورد سیستماتیک و متناسب، نارسائی‌ها و مشکلات اجرائی آن را ارائه می‌نماید. لذا ابتدا با شناخت و درک نیازها وضعیّت ظهور و شکل‌گیری آنان، چگونگی تحوّلات و تغییرات روابط بین پدید‌ه‌ها و جایگاه و خاستگاه‌های آن با قانونمندی‌های کمّی و کیفی سازگار تبیین می‌گردد و از طریق نوعی درون‌گرائی از طبیعت به انسان و برون‌گرائی از نیمه‌آگاهی یا ناخودآگاهی به آگاهی از ادراک به طرّاحی و اجرا می‌رسد. اهرم‌های گزینش‌شده‌ي مؤثّر در این زمینه، می‌تواند شامل مجموعه‌ای از پارامترهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی باشد، تا فعّالیّت یا حرکتی را شکل دهد و سبب انتخاب رویکرد خاصّی به‌عنوان پایه‌ای برای طرح توسعه‌ي پایدار شود؛ تا با توجّه به ویژگی‌های محلّی و محیطی در قالب الگو یا الگوهای زیستی رعایت اصول اساسی توسعه‌ي پایدار را ثمر دهد. در این رابطه توجّه به محدودیّت‌های اکولوژیکی عمده، پایداری اقتصادی و اجتماعی در مقیاس فردی و جمعی از الزامات پایداری و تحقّق عدالت اجتماعی است، تا شرایط آسایش ضروری جوامع انسانی و گروه‌های مردمی در عرصه‌های سکونتی روستائی و شهری را تأمین نماید. در این مطالعه، آمایش سرزمین و توسعه‌ي پایدار روستائی با تأکید بر رویکرد گردشگری، می‌تواند در بهر‌ه‌برداری از قابلیّت‌های محیطی و ارتقای سطح زندگی این جامعه کارساز باشد و در چشم‌انداز توسعه‌ي پایدار روستائی عملکرد آن را در باور آورد.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، پاييز و زمستان ۱۳۸۶، شماره‌ي ۶۱ و ۶۲، صص ۸۹-۸۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۴ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=8&mID=1981

تأثیر اجرای پروژه‌های نفت و گاز بر حجم و توزیع جمعیّت (در منطقه‌ي گازی پارس جنوبی)

تأثیر اجرای پروژه‌های نفت و گاز بر حجم و توزیع جمعیّت (در منطقه‌ي گازی پارس جنوبی)

ابراهيم رشيدي، محمّدرضا محسني

چكيده

تأثير شرايط و امكانات متفاوت زيستي، جغرافيايي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر توزيع و تركيب و ساختار جمعيت‌هاي انساني از موضوعات موردعلاقه و توجّه جمعيّت‌شناسان مي‌باشد. بررسي حاضر نحوه‌ي تأثيرگذاري سرمايه‌گذاري‌هاي مربوط به نفت و گاز بر توزيع و تركيب جمعيّت در ناحيه‌ي نفتي پارس جنوبي واقع در استان بوشهر را مورد مطالعه قرار داده است. بدين منظور جمعيّت چهار شهرستان دشتي، كنگان، جم و ديّر مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. بررسي و تجزيه و تحليل جمعيّت در سه قسمت انجام گرديد. در قسمت اوّل، به بررسي ساخت، تركيب و توزيع جمعيّت منطقه و تحوّلات آن در دهه‌ي گذشته (1385-1375) پرداخته‌ايم. افزايش شديد در شاخص‌هاي نسبت شهرنشيني، تراكم نسبي، حجم و درصد گروه فعّالين (64-15 ساله‌ها) نسبت جنسي، و كاهش نسبت وابستگي يا بارتكفّل و برهم‌خوردن تعادل در نسبت جنسي گروه‌هاي سنّي فعّالين اتّفاقاتي است كه در مورد جمعيّت اين منطقه رُخ داده است، كه تقريباً همه‌ي آن ‌را مي‌توان به حساب تغييرات جمعيّتي ناشي از مهاجرت گذاشت كه بر اثر جاذبه‌هاي شغلي ناشي از سرمايه‌گذاري‌ها در صنعت نفت و گاز منطقه به وقوع پيوسته است. در قسمت دوّم مقاله وضع حركات جمعيّت منطقه شامل حركات طبيعي و حركات مكاني مورد بررسي قرار گرفته است. وقوع نرخ خالص مهاجرت 5/4 درصدي نيز از عوارض حتمي سرمايه‌گذاري‌هاي مزبور مي‌باشد. در انتهاي گزارش به پيش‌بيني جمعيّت شهرستان‌هاي مورد‌مطالعه تا افق 1405 پرداخته‌ايم. باعنايت به اين‌كه شاخص مهاجرت تأثير قطعي بر حجم و تركيب جمعيّت در اين منطقه خواهد داشت، پيش‌بيني جمعيّت بر اساس سه پيش فرض انجام شده است. فرض اوّل، قطع سرمايه‌گذاري‌ها و عدم تحقّق برنامه‌هاي توسعه، فرض دوّم، تحقّق 50 درصد برنامه‌هاي توسعه‌ي منطقه‌اي، و فرض سوّم، تحقّق كامل برنامه‌هاي توسعه و سرمايه‌گذاري‌ها. بدين ترتيب با فرض سوّم، جمعيّت 251025 نفري منطقه در سال 1405 به حدود نيم ميليون نفر خواهد رسيد.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۳ و ۶۴، صص ۱۲۶-۸۵ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌‌ي ۴ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=9&mID=1981

سالخوردگي جمعيّت و توسعه 2009

سالخوردگي جمعيّت و توسعه 2009

بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد

فايل داده‌هاي سالخوردگي جمعيّت و توسعه  در سال ۲۰۰۹ منتشر شد. اين فايل داده، دربرگيرنده‌ي به روزترين داده‌هاي جمعيّت‌شناختي، اقتصادي ـ اجتماعي و معرّف‌هاي مشاركت نيروي كار جمعيّت سالخورده در ۲۳۰ كشور دنيا و نيز تفاوت‌هاي شهري ـ روستايي در سالخوردگي جمعيّت است. شاخص‌ها شامل شمار و نسبت جمعيّت ۶۰ ساله يا بالاتر، ۸۰ يا بالاتر، اميد زندگي در سنّ ۶۰ سالگي، درصد افرادي كه هم‌اكنون ازدواج‌كرده هستند، به تنهايي زندگي مي‌كنند و افراد ۶۰ ساله و بالاتر واقع در نيروي كار، نسبت حمايت سالمندان و سنّ قانوني بازنشستگي است. براي دسترسي به فايل داده‌ها در محيط اكسل اينجا كليك كنيد.

نقش جمعيّت در برنامه‌ريزي شهري

نقش جمعيّت در برنامه‌ريزي شهري

اسماعيل دويران

چكيده

جمعیّت در هر کشوری مبنای اساسی هر برنامه‌ریزی است. لذا توجّه به شاخص‌ها و معیارهای جمعیّتی و به کار‌بستن آن‌ها در بُعد اجرایی برنامه‌ریزی‌ها می‌تواند نقش مهمّی در برنامه‌ریزی پایدار داشته باشد. این مقاله قصد آن دارد تا با بررسی جمعیّت و شاخص‌های مهمّی چون تعداد، بُعد خانوار، نسبت سنّی و جنسی و تراکم جمعیّت در شهر زنجان به کاربرد جمعیّت در برنامه‌ریزی شهری بپردازد.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، پاييز و زمستان ۱۳۸۷، شماره‌ي ۶۵ و ۶۶، صص ۴۸-۲۷ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با عنوان مقاله‌ي شماره‌ي ۲ مشخّص شده است داونلود كنيد.

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=11&mID=1981

محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی کشور، استان تهران و شهرستان‌هاي آن

محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی  کشور، استان تهران و شهرستان‌هاي آن

محمّدجواد محمودي

چكيده

اندازه گیری میزان رشد یافتگی جوامع بر اساس سطح تولید یا درآمد سرانه در جهان از حدود پنجاه سال پیش مورد توجه قرار گرفته است . انجام این کار که در زندگی های ابتدائی و ساده انسان در گذشته می‌توانست به آسانی صورت گیرد، امروز کار مشکلی است، چرا که رشد‌یافتگی جامعه شامل جنبه‌های کمّی می‌باشد در حالی که توسعه‌ي اقتصادی شامل جنبه‌های کیفی نیز می‌شود به همین دلیل برای سنجش میزان توسعه‌یافتگی جوامع و مقایسه‌ي بین آن‌ها از یک سری شاخص‌های دیگر اقتصادی (توسعه‌ي انساني) اجتماعی، سیاسی و فرهنگی استفاده می‌شود. یکی از این شاخص‌ها، شاخص توسعه‌ي انسانی می‌باشد.

از سال 1990 به بعد، برنامه‌ي توسعه‌ي سازمان ملل متّحد هر ساله یک گزارش توسعه‌ي انسانی منتشر مي‌كند که در آن اندازه‌‌ي این شاخص برای هر کشور محاسبه می‌شود و کلیه‌ي کشورها بر اساس آن رتبه‌بندی می‌شوند. چنانچه در گزارش سازمان ملل شرح داده شده اندازه‌ي این شاخص همواره بین صفر و 1 در نوسان است. کشورهایی که اندازه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی آن‌ها ۹/۰ و بيش‌تر باشد دارای توسعه‌ي انسانی خيلي بالا، بين ۸/۰ و ۹/۰ بالا، بين ۸/۰ و ۵/۰ متوسّط و کشورهایی که اندازه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی آن‌ها كم‌تر از ۵/۰ باشد دارای توسعه انسانی پائین تلقی و نامیده شده‌اند. هدف گزارش حاضر محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی و مؤلّفه‌هاي آن برای کشور، استان تهران و هر یک از شهرستان‌های آن با استفاده از آمارهای موجود کشور در سال‌های 1380 تا 1385 است. تاکنون محاسبه‌ي شاخص توسعه‌ي انسانی برای محدوده‌های کوچک‌تر از استان در کشور انجام نشده است و دلیل آن بیش‌تر فقر آمارهای تفصیلی در محدوده‌های کوچک‌تر از استان در زمینه‌ي تولید ناخالص داخلی بوده است. به هرحال تحقیق حاضر از جهتی به منظور ایجاد انگیزه در تولید آمارهای تفضیلی لازم در محدوده‌های شهرستانی صورت گرفته است.

اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي جمعيّت"، بهار و تابستان ۱۳۸۸، شماره‌ي ۶۷ و ۶۸، صص ۱۱۸-۸۱ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل اين مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك و آن‌گاه فايلي را كه با شماره‌ي ۱۱۸-۸۱ مشخّص شده است داونلود كنيد.  

http://www.sabteahval.ir/DeskTopModules/Magazines/showMagazine.aspx?id=17&mID=1981

رشد جمعيّت، رشد اقتصادى و اثرات زيست‌محيطى در ايران (يك تحليل علّى)

رشد جمعيّت، رشد اقتصادى و اثرات زيست‌محيطى در ايران (يك تحليل علّى)

حسين صادقى، رحمان سعادت

چكيده

در طول دو دهه‌ي گذشته، خطرات و آسيب‌هاى تخريب زپست محيطى بيش‌تر نمايان شده است. اين تخريب، ناشى از تركيب عواملى هم‌چون افزايش جمعيّت، رشد اقتصادى و فعّاليّت‌هاى صنعتى است. اين مقاله، به بررسى روابط علّى بين رشد جمعيّت، آ لودگى زيست محيطى و رشد اقتصادى در ايران مى‌پردازد. بدين منظور، با استفاده از داده‌هاى آ‌مارى سرى زمانى سال‌هاى 80-1346، به روش آ زمون علّيّت هشيائو به بر آ ورد مدل‌ها پرداختيم. نتايج به دست آ مده نشان مى‌دهد كه يك رابطه‌ِ علّى يك طرفه از رشد جمعيّت به تخريب زيست محيطى وجود دارد و هم‌چنين يك رابطه‌ي دو طرفه بين تخريب زيست محيطى و رشد اقتصادى برقرار است.

کليدواژگان:
رشد جمعيّت ، رشد اقتصادى ، اثرات زيست محيطى ، توسعه‌ي پايدار ، آزمون علّيّت هشبانو

اين مقاله در "مجلّه‌ي تحقيقات اقتصادي"، بهار ۱۳۸۳، شماره‌ي ۶۴، صص ۱۸۰-۱۶۳ چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/pop%20&%20eco%20growth.pdf

ارزيابي مطالعات آمايش سرزمين ايران از ديدگاه آموزش عالي

ارزيابي مطالعات آمايش سرزمين ايران از ديدگاه آموزش عالي

 پريدخت وحيدي

 چكيده

در اين مقاله نويسنده ضمن بررسي نقاط ضعف و قوّت مطالعات آمايش سرزمين تحت عنوان مطالعات "ستيران"ف و مطالعات "طرح پايه‌ي آمايش سرزمين اسلامي"، بُعد جديدي در مطالعات آمايش سرزمين ارايه مي كند. پس از توصيف شباهت‌ها و اختلاف‌هاي مطالعات فوق به تحليل نتايج آن‌ها مي‌پردازد.

بر اساس اين بررسي، در مطالعات ستيران بر توسعه‌ي بخشي و نه منطقه‌اي تأكيد شده و ارتباط متقابل مؤسّسات آموزش عالي و مناطق در نظر گرفته نشده است. در مطالعات طرح پايه‌ي آمايش سرزمين اسلامي، اگرچه نقش تربيّت نيروي انساني متخصّص ذكر گرديده، ضوابط تقسيم كار تخصّصي و يا ضوابط لازم براي تخصّصي‌كردن مناطق ارايه نشده است و نقش سرمايه‌گذاري‌هاي مكمّل آموزشي، پروژه‌هاي تسهيلات زيربنايي، رفاهي و كمك‌آموزشي مشخّص نيست. اين مطالعات از نظر قابليّت‌شان براي هدايت بخش آموزش عالي در مكان‌يابي پروژه‌هاي سرمايه‌گذاري ناقص به نظر مي‌رسند و بخش آموزش عالي را با سئوالات اصلي در زمينه‌ي چگونگي تخصيص سرمايه‌گذاري‌ها به‌طوري كه توازن بين مناطق و مؤسّسات آموزش عالي حفظ  برقرار شود و چگونگي استفاده‌ي مؤثّر از منابع به طوري كه توسعه تسريع شود، بدون پاسخ رها كرده است. نويسنده لزوم شمول موارد فوق را در تحقيقات آينده متذكّر شده است.

 اين مقاله در نشريه‌ي "فصل‌نامه‌ي پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي"، سال 1374، شماره‌ي 2، صص 59-41 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/amayesh%20sarzamin%20and%20(posted).pdf

پسامند رشد: سرمايه‌ي انساني يا سرمايه‌ي اجتماعي؟

پسامند رشد: سرمايه‌ي انساني يا سرمايه‌ي اجتماعي؟

 علي سوري

 چكيده

اين مقاله به بررسي و مقايسه‌ي اثرات سرمايه‌ي انساني و سرمايه‌ي اجتماعي بر رشد اقتصادي مي‌پردازد. نتايج به دست‌آمده نشان مي‌دهد كه تأثير كاهش سرمايه‌ي اجتماعي بر رشد اقتصادي، منفي و معني‌دار، در حالي كه تأثير سرمايه‌ي انساني معني‌دار نيست. هم‌چنين پسامند رشد اقتصادي كه بيانگر ان مقدار از رشد اقتصادي است كه توسّط عوامل توليد تبيين نمي‌شود، داراي رابطه‌ي منفي وكاملاً معني‌دار با كاهش سرمايه‌ي اجتماعي بوده ولي سرمايه‌ي انساني تأثير معني‌داري بر رشد اقتصادي ندارد. به هر حال، هرچند معيارهاي اندازه‌گيري سرمايه‌ي انساني و سرمايه‌ي اجتماعي ممكن است تا حدودي ساده باشند، ولي نتايج به‌دست‌امده مي‌تواند درخور توجّه باشد.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، سرمايه‌ي اجتماعي، رشد اقتصادي، پسامند رشد.

 اين مقاله در نشريه‌ي "نامه‌ي اقتصادي"، جلد 1، شماره‌ي 2، سال 1384، صص 84-71 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد. 

 http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20or%20social%20capital%20(posted).pdf

كردستان و مسأله‌ي نابرابري‌هاي آموزشي

كردستان و مسأله‌ي نابرابري‌هاي آموزشي

جعفر اسماعيل سرخ

چكيده

نويسنده لازمه‌ي ايجاد فرصت‌هاي آموزشي مساوي براي همه‌ي جمعيّت لازم‌التّعليم را كاهش نابرابري‌هاي آموزشي و توزيع عادلانه و مناسب فرصت‌ها و امكانات آموزشي در بين آن‌ها مي‌داند. در اين مقاله مسأله‌ي نابرابري هاي آموزشي در مورد لازم‌التّعليمان كلّيه‌ي دوره‌هاي تحصيلي مناطق مختلف استان كردستان از سه بُعد نرخ ثبت‌نام و پوشش‌هاي تحصيلي، تراكم دانش‌آموزي، تراكم كلاسي، ضريب بهره‌بري از فضاهاي آموزشي و در نهايت، نرخ ارتقاء، نرخ گذر و افت تحصيلي مورد بررسي قرار گرفته است.

نتايج نشان مي‌دهد كه حدود 25 درصد دبيران دبيرستان داراي مدرك زيرليسانس هستند. تنها 20 درصد اعضاي هيأت علمي مراكز آموزش عالي استان كردستان داراي مدرك دكتري هستند و 80 درصد باقي‌مانده را مربيان (مدرك فوق‌ليسانس) دانشگاهي تشكيل مي‌دهند. اين بررسي هم‌چنين نشان مي‌دهد كه نابرابري جنسيّتي و منطقه‌اي قابل‌توجّهي در دوره‌هاي مختلف تحصيلي وجود دارد. نرخ افت تحصيلي در دوره‌هاي مختلف تحصيلي زياد است و ظرفيّت دوره‌هاي تحصيلي و توزيع رشته‌اي دانش‌آموزان و دانشجويان تناسبي با نيازهاي منطقه‌ي كردستان به نيروي انساني ندارد.

 اين مقاله در "فصل‌نامه‌ي پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي"، شماره‌ي 19، سال 1380، صص 181-143 چاپ شده است. برايدسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير را كليك كنيد.

 http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/educational%20inequality%20in%20kurdistan%20(posted).pdf

سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي

سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي

 مصطفي عمادزاده

 چكيده

آهنگ رشد اقتصادي به ميزان انباشت سرمايه و به طور عام و سرمايه‌ي انساني به‌طور خاص بستگي دارد. بنابراين، همه‌ي كشورها براي تسريع آهنگ رشد خود ناگزير از توسعه‌ي منابع سرمايه‌اي هستند. در اين زمينه، هر اندازه سهم سرمايه‌ي انساني در موجودي سرمايه‌ي كشورها بيش‌تر باشد، زمينه‌ي استفاده‌ي بهينه از ساير منابع سهل‌تر و سريع‌تر خواهد بود.

هدف از اين مقاله بررسي ارتباط بين سرمايه‌ي انساني و رشد اقتصادي است. در اين راستا، نويسنده ابتدا به بررسي تأثير سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصادي فرد پرداخته و نشان داده است كه چگونه سرمايه‌گذاري در آموزش افراد منجر به افزايش توانايي‌ها و قدرت توليد آن‌ها و ارتقاء سطح درآمدشان مي‌شود. در ادامه، اثر انباشت سرمايه‌ي انساني بر رشد اقتصاد ملّي مورد بررسي قرار گرفته است. در اقتصاد كلان، سرمايه‌ي انساني از طرفي بهره‌وري عوامل توليد را افزايش مي‌دهد و بازده نزولي اين عوامل را به تعويق مي‌اندازد و سپس با ايجاد نوآوري‌هاي فنّي زمينه‌هاي به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي جديد را افزايش و هزينه‌هاي نسبي توليد را كاهش مي‌دهد. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاري بيش‌تر در آموزش موجب توسعه‌ي ذخاير سرمايه‌ي انساني گشته، بر توانايي‌ها و قدرت توليد آحاد مردم مي‌افزايد و شرايط ارتقاء رشد اقتصادي را فراهم مي‌آورد.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، رشد اقتصادي، بازده اقتصادي آموزش، توانايي‌هاي ذاتي، آموزش پيش‌دبستاني، آموزش رسمي، آموزش ضمن خدمت، بازار كار

 اين مقاله در نشريه‌ي علمي ـ پژوهشي "دانشكده‌ي ادبيات و علوم انساني" دانشگاه اصفهان، سال ۱۳۷۷، شماره‌ي ۱۲، صص 176-151 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله به صورت پي دي اف، لينك زير ار كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20and%20economic%20growth%20(posted).pdf

محاسبه‌ي بازده سرمايه‌ي انساني در ايران

محاسبه‌ي بازده سرمايه‌ي انساني در ايران

 محمّد جواد صالحي

 چكيده

در اين مقاله، به بررسي تأثير چند متغيّر كه همگي نشان‌دهنده‌ي تأثير سرمايه‌ي انساني بر درآمد هستند، پرداخته شده است. علاوه بر ويژگي‌هاي شخصي مثل جنسيّت، محلّ زندگي، محلّ اشتغال و ... كه در مقاله ارايه شده است، نتيجه‌ي كلّي اين است كه تأثير تحصيلات و تجربه بر درآمد افراد داراي تحصيلات و تجربه‌ي بيش‌تر، نسبت به افراد با تحصيلات و تجربه‌ي كم‌تر به صورت فزاينده است.

 واژگان كليدي:

سرمايه‌ي انساني، توابع درآمدي، نرخ بازده آموزش و توابع درآمدي سرمايه‌ي انساني

 اين مقاله در "فصلنامه‌ي پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي" شماره‌ي 35 و 36، سال 1384، صص 166-139 چاپ شده است. براي دسترسي به فايل متن كامل مقاله، لينك زير را كليك كنيد.

http://profs.basu.ac.ir/h-hoseini/free_space/human%20capital%20in%20iran%20(posted).pdf